మాతృశ్రీ.. 51

పద్యం
యాంచా వివరములు గాను యానందముగన్
పాంచాప్రభవము గానున్
పంచాంగము జూచి, పడతి పక్కున నవ్వెన్"

– సమగ్రంగా, గంభీరంగా, చక్కటి సంకలిత భావనతో (సంచిత భావముతో)

– అడిగిన విషయాల వివరాలను తెలుసుకొని, అవి ఆవిష్కరించిన ఆనందంతో నిండి

– పంచభూతాల (పృథివీ, ఆపః, తేజస్, వాయువు, ఆకాశం) మూలమైన శరీరస్వరూపాన్ని గుర్తించును

– పంచాంగము (జ్యోతిష సంబంధ పత్రిక) చూసి, అతడు (లేదా ఆమె) పక్కన కూర్చొని తేలికగా నవ్వెడు
.
*****
మాతృశ్రీ.. 52
ఉత్పల మాల
పిక్చరు,  జూడభావమది పెంపు యుపాయము గల్గ విద్యగన్
స్ట్రక్చరు , జూడహృద్యమున టంకమనస్సుగ మారు తీరుగన్     
ఫ్రాక్చరు, నాటకమ్మగట పాఠ్య యశస్సగు మౌన మూలమున్
లెక్చరు, బుద్ధి కౌసెలత లీలలు వీనుల విందు వాక్కుగన్

పద్యార్థం (భావ విశ్లేషణ):

👉 “చిత్రం” ద్వారా చూడదగిన భావాన్ని చూపించే విద్య ఇది. ఇది భావపరిపక్వతను పెంచే ఒక ఉపాయంగా నిలుస్తుంది. విజువల్ కమ్యూనికేషన్ను సూచిస్తుంది.

👉 “రూపకల్పన” (Structure) అనగా నిర్మాణం. అది మనసును ఆకర్షించేటట్లు ఒక కొత్త మార్గాన్ని చూపుతుంది. ఇది అలంకారిక రచనలో రూపకల్పన, నిర్మాణ శైలి ప్రాధాన్యతను సూచిస్తుంది.

👉 “విచ్ఛిన్నత” (Fracture) అనగా విరుపు. ఇది నాటకాలలో, కథనాలలో, మౌన స్వరూపాల వలన ఎదిగే యశస్సుని సూచిస్తుంది. మౌనం ఒక ప్రభావవంతమైన సంకేతంగా నాటకంలో నిలుస్తుంది.

👉 “బోధన” (Lecture) అనగా ఉపన్యాసం. ఇది శ్రోతలకు బుద్ధిని ఆకట్టుకునే కళాత్మక వాక్యాలతో విందుగా ఉంటుంది. వినూత్నమైన శిక్షణా రూపం ఇది.

******
మాతృశ్రీ.. 53

కోమలి వారిజాక్షి సఖి కొమ్మ తలోదరి నారి భామినీ
కామ వికారి మోక్షమది కాల యుపాయ మనస్సు కామినీ
సామ సహాయ సాక్షిగను సాధ్యయసాద్యము మత్తు ధాకినీ
ప్రేమ యనేది నాటకము ప్రీతి కళా మతి గాను మోహినీ

పద్య విశ్లేషణ:

👉 "కోమలి" అనగా చిన్నదనము కలది, లేదా హాస్యాస్పదత. "వారిజాక్షి" – తామర కళ్ళవిడ (అందాల నారీ). "కొమ్మ తల" – వికారపు వంక.
ఇక్కడ కవి ఒక శృంగార స్వభావమున్న యువతిని చిత్రిస్తున్నారు — ఆమె హావభావాలు కొంత వెర్రితనముతోనూ, కొంత మత్తుతోనూ ఉంటాయి. "నారి భామినీ" అనే పదజాలం దానిని కమ్మగా ముగుస్తుంది.

👉 "కామ వికారి" – కామాసక్తి కల వాడు, కానీ అది మోక్షానికి మారే మార్గంగా (మారుపడే కాలానికి అనుగుణంగా) ఉన్నదని చెబుతున్నారు.
ఈ పాదంలో శృంగారమూ – మోక్షమూ పరస్పర విరుద్ధమేమీ కాదన్న తత్త్వం ప్రతిఫలించబడి ఉంది. శృంగారం ద్వారా మానసిక విముక్తి (తాత్త్వికంగా) సాధ్యమవుతుందని ఒక దృక్పథం.

👉 ప్రేమ (లేదా ఆకర్షణ) అనేది సాధ్యమైనదా? అసాధ్యమైనదా? అనే ప్రశ్నకి సామ (బుద్ధి), సహాయము, సాక్షి అనే మూడు కోణాలనుంచి దృష్టికోణాలు చూపించబడుతున్నాయి.
"మత్తు ధాకినీ" – అనగా మనస్సుని మత్తుగా చేసే శక్తి, శక్తిస్వరూపిణి. ఇది మనోభావాన్ని లాలిత్యంగా రూపాంతరం చేస్తుంది.

👉 ప్రేమ ఒక నాటకం, అందులో ప్రీతి అనే కళ వుంది. అది **మతి (బుద్ధి)**ని ఆకట్టుకొంటుంది. "మోహినీ" అనగా ఆకర్షణశక్తి కలది.
ఈ పాదం ప్రేమను ఒక శిల్పం, నాటకం, కళా ప్రక్రియగా చూస్తుంది. ప్రేమ మాయ కాదు, మోహము కాదు — అది ఒక నటనా కళ, ఒక జీవన తత్వం.
******

 "మాతృశ్రీ.. తే. గీ. 54"

పద్యము:

నిత్య నిజదోష మనసుయే నిన్ను మార్చు

సుందరాన యున్నది నమ్మ సూత్ర మవదు

వెన్నెల కళలు ప్రభవించు విద్య లల్లె

పచ్చరంగురోగికి తెల్ల పచ్చగౌను

అన్వయార్థం:

→ శుద్ధమైన, నిజమైన, నిర్దోషమైన మనస్సు మాత్రమే నిన్ను మార్చగలదు. (అంతరంగా మార్పు అనేది నిజాయితీ గల మనసుతోనే సంభవిస్తుంది.)

→ వెలుపల కాంతివంతంగా, సుందరంగా ఉన్నదే నిజమైనదని నమ్మకూడదు. అది సూత్రం కాదని హెచ్చరిక.

→ విద్య అనేది వెన్నెలవలె ప్రకాశించే కళలను ప్రసాదించే తల్లి వలె ఉంటుంది.

→ రోగికి పచ్చగా కనిపించేది తెల్ల దుస్తి అయినా పచ్చగానే కనిపిస్తుంది. (ఇది జ్వరం ఉన్నవాడి రంగు దృష్టి మార్పు ఉదాహరణగా ఉంటుంది. భావన ఏమిటంటే: మన అణచివేతలు, వక్ర దృష్టి వల్ల ఎంత మంచి ఉన్నా వక్రంగానే కనిపించవచ్చు.)

*******