*మాతృశ్రీ*
ప్రపంచమంతగొప్పగాను ప్రేమచెప్పుటౌనులే
స్వపంచ భక్తియుక్తిగాను వాక్కులే సమమ్ములే
ద్విపంచ విద్య శక్తిగాను దివ్యమై సుఖమ్ము లే
త్వపంచ తత్త్వమౌను యమ్మ దాహతృప్తి తీర్చు లే .. 001
పద్యం:
ప్రేమను ప్రపంచంలోనే అత్యున్నతమైనదిగా చెప్పడంలో సందేహమే లేదు. ఇది ప్రపంచాన్ని కలిపే శక్తి.
స్వహృదయపు భక్తితో వచ్చిన ప్రేమభావం ఉన్న మాటలే సమమై (సత్యమై) నిలుస్తాయి. అంతే గాక, ఆ మాటల ద్వారా ప్రేమ వ్యక్తమవుతుంది.
ఈ ప్రేమ ద్వంద్వాలైన విద్య–అవిద్య, బలహీనత–శక్తి మధ్య, ప్రేమ దివ్యరూపంగా నిలుస్తుంది. వాటిని సమతౌల్యంలో ఉంచుతుంది. దాంతోనే నిజమైన సుఖం లభిస్తుంది.
మన శరీరతత్వమైన పంచభూతాలపై ఆధారపడిన జీవనదాహాన్ని ప్రేమే తృప్తిపరచగలదు. ఇది త్వపంచ తత్త్వములలో (క్షితిజ, తేజ, వాయు, ఆకాశ) మానవ విలాసాన్ని మలచుతుంది.
*****
(పంచచామరా జ ర జ ర జ గ.. 10)
అమోఘ మైనతత్త్వమౌను అక్షరమ్ముయమ్మగన్
సమాన లక్ష్య భవ్యమౌను సఖ్యతా భవమ్ముగన్
ప్రమోద సర్వయుక్తి శక్తి ప్రాభవం సుఖమ్ముగన్
సమర్ధ్య దేహతృప్తి రక్తి సాహసమ్ము ప్రేమగన్... (002)
విశ్లేషణ & అర్ధములు:
→ మాతృశక్తి "అమోఘ తత్త్వం"గా – ఫలితం తప్పని (నిరర్థకత లేని) సత్యరూపిణిగా అక్షర తత్త్వంగా ఉండే అమ్మ.
→ సమత్వ ధర్మాన్ని నీవే నిలిపినవు. సఖ్యత (మైత్రీ), భవతత్వముల పరమమౌ అమ్మవు.
→ ఆనందం, యుక్తి, శక్తి, ప్రభావం, సుఖం అన్నీ అమ్మ రూపే!
→ సామర్థ్యం, శక్తి, ఆసక్తి, సాహసం – ఇవన్నీ ప్రేమతో నిండిన తత్త్వాలుగా అమ్మలో తార్కికంగా ప్రకాశిస్తాయి.
******
గొప్పగొప్ప యన్నదేదొ నీదికాదు యన్నచో"
"తప్పునొప్పులన్నిచేత తిప్పలవ్వు దేనికో"
"ముప్పులెన్నివచ్చె నాముదమ్ముగాను తల్లియే"
"విప్పు తప్పులన్నియూ విలువ్వ తీర్పు మాతృశ్రీ...."..... (03)
పద్య విశ్లేషణ:
– ఇది అహంకార నివారణ భావనను సూచిస్తుంది. ఒకవేళ ఎవరో ఏదైనా గొప్పదని చెప్పినా, అది నీది కాదని చెప్పగల సమర్థత అమ్మకే ఉంది అనే భావన.
– అమ్మ తప్పులు, ఒప్పులు అన్నిటినీ తిరగబెట్టి చూడగలవు. ఒకదాన్ని ఒకదానితో తూచిచూచి, సమీక్షించగల తత్వమది.
– కష్టసమయంలో, ముప్పుల నడుమ కూడా మనకి తోడుగా నిలబడేది తల్లి మాత్రమే అనే భావం.
– తల్లి మాత్రమే నిజమైన తీర్పరచే న్యాయమూర్తి. ఆమె తీర్పులో సత్యం, క్షమా, ప్రేమ, అనుభవమంతా కలిసి ఉంటుంది.
**†**
విధేయతామదీభవమ్ము విశ్వమాయమార్చగన్
సుధాకవిత్వభావపంచ శోభలన్ శుబోదగన్
ప్రధానలక్షసాధనౌను ప్రాభవమ్ముయేయగున్
స్వధాపరాత్పరాయెయమ్మ శాంతిశుభ్రతేజమున్.... (04)
🌺 పద్య విశ్లేషణ:
విధేయతా = భక్తిశ్రద్ధ, వశత
మదీభవమ్ము = నా లోని భావము
విశ్వమాయ మార్చగన్ = జగతిని మారుస్తూ ఉన్న మాయను స్వరూపించగలదు
👉🏼 నా విధేయతా భావం, విశ్వమాయను కూడా మార్చగల శక్తిగా పరిణమించగలదని భావన. ఇది తల్లిదేవికి సమర్పణ భావనగా కూడ గావించవచ్చు.
సుధా కవిత్వ భావ పంచ = అమృతసమానమైన కవితా భావాలను ప్రసరిస్తూ
శోభలన్ శుభోదగన్ = శోభామయమైనవిగా అవతరింపజేసే తేజస్సుతో
👉🏼 తల్లిదేవి ఆశీస్సులతో, కవిత్వశక్తి కూడా అమృతస్వరూపంగా వెలిసిపోతుంది.
ప్రధాన లక్ష్య సాధన = మానవుడి జీవన ప్రయాణంలో ప్రధానమైన ధ్యేయాన్ని సాధించటం
ప్రాభవం = ప్రభావం, సత్తా, శక్తి
👉🏼 తల్లిదేవి కరుణ వలన, జీవితం యొక్క గమ్యం సాధించటానికి అవసరమైన ప్రాభవాన్ని మనం పొందగలం.
స్వధా పరాత్పరా = స్వధా రూపిణి అయిన పరమాత్మ స్వరూపిణి అమ్మ
శాంతి శుభ్ర తేజము = ప్రశాంతమూ, నిర్మలమూ, ప్రకాశమయమైన తేజస్సు
👉🏼 స్వధారూపమైన పరాత్పర తల్లి, శాంతిమయమైన, నిర్మలమైన తేజస్సుతో ఉన్నదిగా స్మరించబడుతోంది.
****
తనువుకు రోగమే యగుట తానుగ తప్పును చేయకేసతిన్
మనసును నిగ్రహమ్మగుట మాయలకమ్మ వినీల బుద్ధిగన్
తనపతి సౌఖ్యమెంచివిధి తత్త్వము తెల్పిశుభమ్ము కోరగన్
తనపతి పెళ్ళి జూచుటకుతానును నేగెను సత్వరంబుగన్... (05)
→ శరీరానికి రోగం రావడం వల్ల తనతో తాను తగిన పనులు చేయలేకపోయింది. అనగా, శరీర హీనత వల్ల పనులలో నిస్సహాయత అనిపించుకుంది.
→ కానీ ఆమె మనస్సుని అదుపులో ఉంచింది. మాయాజాలం లాంటి ప్రపంచ విషయాలపట్ల బుద్ధిగా, విశ్లేషణాత్మకంగా చూస్తూ, వాస్తవాన్ని గ్రహించగల స్థితిని సాధించింది. 'వినీల బుద్ధి' అంటే ప్రశాంతమైన, లోతైన జ్ఞానబుద్ధి.
→ తన భర్త సుఖంగా ఉండాలని కోరుతూ, విధి (భాగ్యము) యొక్క తత్త్వాన్ని గ్రహించి, ఇతరులకు శుభాన్ని కోరే స్థితిలోకి చేరింది. అది తాను అనుభవించిన జీవనబోధ.
→ భర్త మరల పెళ్ళి చేసుకోవాలని నిశ్చయించినప్పుడు ఆమెను ఆ విషయం బాధించలేదు. ఆమె హృదయంతో అంగీకరించింది. అసలు జీవనతత్త్వాన్ని తెలుసుకున్న ఆమె, తన పాత్రను తానెరిగి, శాంతంగా ఒప్పుకుంది.
*****
సర్వ శాంతిగనునిత్య సమానము సంపదే
సర్వ నిర్మళముకోరుసనాతన ధర్మమున్
సర్వ కాల మది పంచు సమర్ధత సత్యమున్
సర్వశాస్త్రఫల విద్యసహాయము యమ్మయే ..... (6)
మాతృశ్రీ – (06)
→ మాతృశ్రీ శాశ్వతమైన శాంతికి, సమత్వానికి, సమృద్ధికి సాక్షాత్కారమవుతుంది. ఆమె సన్మార్గంలో ఉన్నపుడు సంపద అనేది ఆమె లోపలే నిత్యంగా ఉంటుందని రుజువు చేస్తుంది.
→ ఆమె తలపాటు నిర్మలమైనది; శుద్ధతను కోరుతుంది. సనాతనధర్మం — అంటే కాలాతీతమైన న్యాయసూత్రాల మేరకు జీవించే ధర్మమార్గాన ఆమె పయనిస్తుంది.
→ ఆమె సమర్ధత (శక్తి, సామర్ధ్యం) అన్నదీ కాలం మొత్తానికి వర్తించేలా ఉంటుంది. కాల పరిమితి లేకుండా ఆమె చేసే సేవలు, నిర్ణయాలు సత్యభూతంగా నిలుస్తాయి.
→ మాతృశ్రీ అనేది సర్వశాస్త్రాల సారాంశమైన విద్యకు సహాయాన్ని అందించేది. అంటే, మాతృత్వం లోని జ్ఞానదీప్తి అనేది ఏ విద్యకైనా, ఏ శాస్త్రానికైనా బలంగా నిలుస్తుంది.
*****
తేటగీతి
పక్షి తన గూడు చేరును పలుకు గుర్తు
మనము ఉండి కూడా గుర్తు మాట కరువు
మనసు చేరి మమతచేరి మనసు విఫల
కొలత లెన్ని యున్నను తల్లి కోరు బిడ్డ...... (07)
– ఒక చిన్న పక్షి దూరాల నుంచి తిరిగి తన ఇంటికి వస్తుంది. అది గూడు ఎరుగుతుంది, మాతృత్వ బంధాన్ని మరువదు.
– మేము మనుషులమైతేను ఏమి? మాతృ బంధం గుర్తుచేసుకోలేని స్థితిలో ఉన్నాం. మాటలలో భావం లేదు, మమత గల స్పర్శ లేదు.
– సంబంధాలు శరీరాల మధ్య కాదు; మనసుల మధ్య ఉండాలి. ప్రేమ లేనిపుడు మనసుల కలయిక కూడా ఫలించదు.
– ఎంత ఎదిగినా, ఎంత పెద్దవాడైనా, ఎంత గొప్పవాడైనా – తల్లి దృష్టిలో అతడు బిడ్డే. ఆమె ప్రేమకు కొలత లేదు, గణన లేదు.
*******
నిత్య తలరాత సంతోష తపన తీరు
చిరునగవు చిత్రమేయగు చిత్త మాయ
లోకమేతల్లి తండ్రిగా తోడు నీడ
తెలివి కోపమై కనబడు తీరు తల్లి
.... (08)
చరణ విశ్లేషణ:
– మన జీవితం నిత్యంగా ముందుకు సాగుతుంది, అయితే అది తలరాత లా మలచినది. సంతోషం కూడా ఒక తపనగా మారుతుంది — అదేనండి, పొందాలనుకుంటే దానికో యత్నం, తపస్సు అవసరమవుతుంది.
– మన చిరునవ్వు వెలుపలి ముసుగే, చిత్తంలోని మాయా చిత్రాల ప్రతిఫలనం మాత్రమే. మనస్సులోని గంభీరతను ఎవ్వరూ చూడలేరు.
– ఈ భూమి, ఈ సృష్టి, మనకు తల్లి – తండ్రిలా ఉంటుంది. అది ఎదుటి దయ, వెనుకటి రక్షణగా ఉన్నా మనం గుర్తించకుండా సాగిపోతాం.
– మన తెలివితేటలు కోపం రూపంలో బయటపడితే, తల్లి గుణమే దాన్ని శాంతపరుస్తుంది. తల్లి సాంత్వన తత్త్వం, కోపపు ముసుగు తొలగించగల శక్తి.
*******
భానుని మలుపు గెలుపుకు పాఠ్య మగుట
జాబిలి పిలుపు వాకిలి జాగృతి యగు
పుడమి పులకరించ విలువ పూజ్య మవ్వు
బ్రతుకు తీరు బానిస తల్లి భలె భలె బలి... (09)
– సూర్యుని మార్పులే (కాల పరిణామమే) జీవన విజయంలో పాఠమై నిలుస్తుంది. ఆ మార్పుల వెనుక తల్లి శక్తి, ఆదర్శం దాగి ఉంటుంది.
– చంద్రుని మృదువైన కాంతిలా తల్లి పిలుపు, గడియారంలా కాకుండా గుండె ద్వారంగా మారుతుంది. వాకిలి అనేది ఆత్మ జాగృతికి మార్గం.
– భూమి ఆనందంతో పులకరించేంతగా తల్లి యొక్క ప్రేమ, త్యాగం పూజనీయం. అది విలువను కలిగినదే కాదు, విలువల ఆరాధనగా కూడా నిలుస్తుంది.
– మన బ్రతుకు తీరు ఎంత గొప్పదైనా, అసలు దానికి ప్రాణం నింపింది తల్లి త్యాగమే. ఆమె తన జీవితం బలిగా ఇచ్చి మన జీవితానికి స్వేచ్ఛ ఇచ్చింది. "భలె భలె బలి" అనే పద ప్రయోగం చాలా బలమైన భావోద్వేగాన్ని చేరవేస్తుంది – ఆశ్చర్యం, గౌరవం, కృతజ్ఞత అన్నీ ఆ మాటల్లో నిగూఢంగా ఉన్నాయి.
*******
ఎచ్చట బుట్టె నచ్చటికి నేగుట నైజము కాదు చూడగా!
నచ్చిన దాని పొందికకు నమ్మ బలమ్ము గాంచ గల్గు మా!
వచ్చిన ఖచ్చి తమ్ముగుట వాక్కుల తీరున సన్ను తించుమా
మెచ్చిన బుద్ధి మార్చక సమంజసము గాంచుము బిడ్డ యోగ్యతా.... (10)
పద్య విశ్లేషణ:
→ మనిషి ఎక్కడ జన్మించాడో అక్కడే ఉండాలని అనుకోవడం సహజమే కాదు, అది అనివార్యం కాదు – జీవనప్రయాణంలో మార్పు అనివార్యం.
→ మనసుకు నచ్చిన లక్ష్యాన్ని సాధించాలంటే, నమ్మకం, ధైర్యం అవసరం. తల్లి శాసనమవుతుంది: "బలాన్ని కలిగి ప్రణాళికతో ముందుకు పో."
→ ఏదైనా కలిసొచ్చిన అవకాశాన్ని, ధైర్యంతో, చిత్తశుద్ధితో స్వీకరించు – ఇతరుల మాటలు నిర్లక్ష్యించవచ్చు గాని నీ శ్రద్ధ ఉండాలి.
→ నీకు నచ్చిన మార్గం అయితే, ఒకసారి చిత్తశుద్ధితో ఆలోచించి నమ్మితే దానిని మారుస్తూ ఉండు వద్దు – దానిలో తాత్త్విక సమంజసతను (న్యాయబద్ధతను) చూడు. నీ యోగ్యత నన్ను గర్వింపజేయాలి.
తాత్పర్యం – "మాతృశ్రీ వాక్య బోధ"
> తల్లి చెప్పే ఆత్మబోధ ఇది:
"నువ్వు ఎక్కడ పుట్టావో కాదు ముఖ్యమయ్యేది – నీవెక్కడికి వెళ్లాలనుకుంటున్నావో అది ముఖ్యం!
నీ కలకి నువ్వే నమ్మకంగా నిలిచిపోవాలి.
వచ్చిన అవకాశాన్ని పట్టుకో – అనవసర విమర్శలకెరుగకుండా నడవాలి.
నీవు నమ్మిన తత్వాన్ని నిలిపే శక్తిని కలిగి ఉండాలి.
అది నీ నిజమైన యోగ్యతను సాక్షాత్కరింపజేస్తుంది."
******
దిట్టగు నున్న నూ ఘనులు ధీయుత సౌఖ్యము మేలు చేయుచున్
గట్టిగ శాంతికోరిరని, కాంచన కాంతగ సంతసింపుమా
వట్టివి మాటలన్ బలుకు వారలు నేతలుగా చెలంగగన్
పుట్టిన యేకమవ్వగుణ భోధలు తప్పవు తల్లి మిత్రమా .......(11)
పద్యం పునర్విశ్లేషణ:
→ స్థిరమైన మార్గంలో ఉన్న, ఘనమైన బుద్ధి కలవారు జ్ఞానంతో శాంతిని ప్రసాదించగలరు. ఇది అసలైన మేలు.
→ శాంతిని గట్టిగా కోరు, ఎందుకంటే అది కంచుగంధమైన వెలుగులా ఉంటుంది; దాని సౌందర్యం అనుభవించు, బిడ్డా!
→ శూన్యమైన మాటలే పలుకుతూ, అంతరార్థం లేని ప్రసంగాలు చేసే వారిని నాయకులుగా భావించవద్దు. సారవంతమైన మాటలే శక్తివంతమయ్యేను.
→ ఒక్కసారి ఈ లోకంలో జన్మించినవాడిగా జీవన ధర్మాన్ని గ్రహించాలి – అదే నీ తృప్తికి మూలం. ఇది తల్లి మిత్రునివైపు ఇచ్చే బోధ.
*******
పద్యం:
ద్యాశోమూలముగన్ సహాయ పలుకుల్ ధ్యానమ్ము గానే యగున్
దేశోద్దారకుడాయె దొంగ వినుచో దిగ్బ్రాంతి గల్గెన్గదా
శ్వాశోధన్య ధనమ్ముగాబ్రతుకగున్ సామార్థ్య మోసమ్ముగన్
వ్యాసాభావముగన్ సుశాంతి వచనం వక్కౌను సంపాదిగన్..... (12)
పదార్థార్థ వివరణ:
ద్యా (దివ్యం) + శో (వాక్పరత) + మూలము అంటే
ఆకాశసంబంధమైన పరశుద్ధమైన భావనల వైన వాక్పరతకే మూలమైంది.
సహాయ పదాలు — మనసును ధ్యానంలోకి మలుచుతాయి.
అంటే... పరమార్ధ సహాయముగా పలికే మాటలే ధ్యానం అవుతాయి.
దేశాన్ని రక్షించగలవాడిగా వినిపించే వ్యక్తి – నిజంగా దొంగ అయితే,
అతని మాట విని మనస్సు దిగ్బ్రాంతిగా మిగిలిపోతుంది కదా!
(ఇది నేటి రాజకీయ/వంచక వాగ్దానాలపై విమర్శాత్మకమైన వాక్యం.)
ప్రాణం పోసే శ్వాస అనునిత్యంగా శోధనీయమైన ధనమైతే –
బతుకే ఓ సంపదల వంచనగా మారుతుంది (దుష్పరిణామముల వల్ల).
శక్తి సామర్థ్యాలన్నీ మోసం అనిపించే విధంగా వాడుతున్నప్పుడు…
విజ్ఞానమయమైన వ్యాస (వేదవ్యాసుడు లాంటి ప్రకాశవంతమైన సత్యపథ రచన) లేకపోతే,
నిర్మలమైన శాంతి భావంతో కూడిన వాక్యం సంపాదనై అవతరించదు.
అంటే – సమగ్రమైన శాస్త్రసౌందర్యం, ధర్మనిబద్ధత లేకుండా, నిజమైన శాంతి వాక్యం వేరే రాదు.
*****
క్షమయన్నది గుర్తుగ మానముయే
క్షమమూలమనేది కళామనసే
క్షమతత్త్వముసర్వకళా విభవమ్
క్షమనేర్పునుయమ్మకధాపరమున్...... (13)
తాత్పర్యం
క్షమ అనే గుణమే నిజమైన మానవతకు గుర్తు. అది మనిషి గొప్పదనాన్ని సూచిస్తుంది.
క్షమ అనే మూలతత్త్వం, కళకు, సృజనాత్మకతకు ఆధారం. శాంతచిత్తమై, చక్కటి అభిరుచిగల మనస్సుకు ఇది మూలాధారమౌతుంది.
క్షమతత్త్వం అన్ని కళలకు ప్రేరకశక్తిగా నిలుస్తుంది. అది వాస్తవికమైన శ్రేష్ఠతను ప్రసాదిస్తుంది. ఇది శాంతి, సహనం, ప్రేమ, సమగ్రతల బీజాంశం.
ఈ గొప్ప క్షమా గుణాన్ని నేర్పటమే అమ్మ యొక్క నిత్య కధాపరమార్థం. అమ్మ చెప్పే ప్రతి బోధలో ఇది స్పష్టంగా ప్రతిఫలించేది.
******
"శార్దూలము..
*కంటిన్* కంటనురక్తమున్ బ్రతుకులో కాంతార వేటాటలన్
*వింటిన్* ధూర్థులమాట లన్ని మనసున్ భిన్నంబుఁజేయన్ గనున్
*గొంటిన్* నీ దగు ప్రేమతీరునభవా కూర్చంగ జీవమ్ముగన్
*నంటిన్* నిత్యము తోడనీదు వ్రణమున్నాసత్య మయ్యే సుధీ... (14)
పద్యవ్యాఖ్యానం:
తల్లి కన్నీళ్లే కాదు — రక్తబిందువుల్లా వెళ్లు పోయిన బాధలు. బ్రతుకు అనేది ఇక్కడ కాంతారమవుతుంది — శూన్యమూ, సంచారమూ, నిశ్చలతల మధ్య ఒక వేట. సునిశితమైన చిత్రకావ్యం.
అప్రయోజనమయిన, హీనబుద్ధుల మాటలు మనసును చీల్చుతాయి. తల్లి వాటిని "వింటిన్" అన్న మాటలో ఉన్న సామర్థ్యం — ధైర్యంగా శ్రవించగల శక్తిని సూచిస్తుంది.
నీ ప్రేమనే జీవానికి ఆరాధనగా భావించి, భవబంధాల మధ్య కూర్చుండి జీవించగలగడం. ఇది తల్లిని ఉద్దేశించి ఒక ఆత్మస్మరణ.
వ్రణాలు మిగిలిన బతుకులో, నిజంగా శాశ్వతమైన ప్రేమగా నిత్యం తోడుంటే అది 'సత్యం' — తల్లిప్రేమ. నంటడం = అంటుకుని ఉండడం. తల్లితనం అంటే అదే.
*****
(ప్రియకాంత – గణత: న య న య స గ
యతి: 10)
ధనముయె పూజ్యమ్ముగను దయా దాక్షిగనౌనున్
ధనముయె యోగమ్ముగను నయోగ్యమ్ముగనౌనున్
ధనమగు యర్ధమ్ముగను ననార్ధమ్ముగనౌనున్
ధనము యుతల్లీ కరుణ సుధామాధురిగానున్..... (15)
పదార్థ & భావ విశ్లేషణ:
– మాతృశ్రీ స్వరూపమే ధనము.
– ఆ ధనమే పూజ్యమయ్యే శక్తి, దయగలదీ, దాక్షిణ్యమున్నదీ అయి వెలుగుతుంది.
– ఆ ధనమే యోగమయ్యే శక్తి (అభ్యుదయానికి దోహదపడే శ్రేయస్సు),
– అదే అనర్హులకు (నయోగ్యులకు) దూరమవుతుంది. తండ్రి నిబంధనలతో శక్తి ప్రసాదించే తల్లి లాగా ఉంటుంది.
– ఆ ధనమే యథార్థమైన మానవజీవిత లక్ష్యం (అర్థం),
– అదే ధనము అజ్ఞులకు అనర్థమయ్యేలా ప్రవర్తించగలదు.
– ఈ ధనమూర్తి అమ్మే కరుణతో నిండిన, సుధలలితమైన మాధుర్యరూపిణి.
*****
సాయ మనేది చెప్పక సహాయపడేవిధి కాలమందునన్
ప్రాయ మనేదిసఖ్యత యుపాసన వీలును గల్గ చేయుటన్
ధ్యేయము లేని జీవనము దీపము చుట్టును పుర్గు లేయగున్
కాయ మశాశ్వతంబనియు కర్మలు చేయుట మానకండహో... (16)
పద్య విశ్లేషణ:
👉🏼 "సాయ" మనగా మౌనంగా, తన మాటలు చెప్పకుండానే సహాయపడే తీరు.
ఇది నిశ్శబ్ద సాయం – కాల సమయానుసారంగా సరైన సమయంలో చేయబడే క్రియాత్మక మానవతా సహాయం.
అంటే, మాటలు కాకుండా, పనుల ద్వారా సాయపడడమే మాతృశ్రీ లక్షణం.
👉🏼 సఖ్యతతో కూడిన "ప్రాయము" అంటే అనురాగపూరిత సమీపత.
ఈ సఖ్యత ద్వారానే ఉపాసన మార్గం సుసాధ్యమవుతుంది.
భక్తికి అవసరమైన అనుబంధాన్ని — మాతృసన్నిధిని సూచిస్తుంది.
👉🏼 ధ్యేయము లేని జీవితం, ఒక దీపాన్ని చుట్టు తిరిగే పురుగు వలె – దిశలేని, అర్థరహితమైనదిగా ఉంటుంది.
ఇది ఉపమాన దర్శనం — తక్కువలో గొప్ప అర్థాన్ని ఇచ్చే గుణాత్మక భాష.అమ్మతత్వం.
👉🏼 ఈ శరీరం నశ్వరమే అయినా, మనం చేయవలసిన ధర్మకర్మలను మానకూడదు.
ఇది భాగవద్గీతా సిద్ధాంతాన్ని (అశాశ్వత దేహంలో శాశ్వత కర్తవ్యం) స్మరింపజేస్తుంది.
"మానకండహో" అనే నిషేధత్మక శైలి ఓ తీవ్ర శక్తితో మాతృశ్రీ వాక్కు ముగిస్తుంది.
******
తే. గీ.
మంచి యన్నది నేస్తము మనసు మార్గ
మనిషిగా ప్రవర్తనలన్ని మాయ జేర్చు
నమ్మకమ్ముమేలును జేయు నాడి చాలు
సమ్మతి యగుపెన్నిధిగాను సమయ తృప్తి... 17
✨ పద్యార్థ వివరణ:
– నిజమైన మంచితనము అనేది
మనసుకు నేస్తం, స్నేహితురాలు లాంటిది.
అది మనిషి నడుచు మార్గానికి మార్గదర్శి.
మానవ జీవితం యథార్థంగా సాగాలంటే
ఈ ‘మంచి’ అనే నేస్తంతోనే సాగాలి.
– ఒక మనిషిగా ప్రవర్తించే దానికి
మనము అనుకున్న ప్రతీ నైతికత
కేవలం “మాయ”గా మారిపోతుంది,
ఏదైనా స్వార్థం లేకుండా ఉండకపోతే.
ఇది ప్రవర్తనా భ్రమను సూచించడమే.
– నిజమైన నమ్మకం కలిగిన వ్యక్తి
చిన్న సంధర్భంలోనూ గొప్ప మేలును చేస్తాడు.
తగిన కాలంలో ఒక్క స్పందన, సహాయం
అత్యంత విలువైనదిగా మారుతుంది.
– అనుకూలమైన సమ్మతి (సహమతి)
ఒక పెన్నిధి (అమూల్యమైన సంపద).
అది సమయపూర్వకంగా కలిగితే
చివరికి తృప్తిని ప్రసాదిస్తుంది.
******
ఆటవెలది
పక్షి గమనమున్ను పాఠమవ్వ గలుగు
కష్ట ఫలము పొంద కాల రీతి
ఖలుని పలుకు నీతి కనిపెట్ట తెలివేది
మోసపూరితమ్ము మౌన మార్గ... (18)
పద్య విశ్లేషణ:
→ పక్షి ఎలా ఎగురుతుందో, దాని గమనంలో కూడ జీవన పాఠముంటుంది. ఉదాహరణకు, గాలిని ఎదుర్కొంటూ నిలువగా పైకెగరడం, సరైన సమయం వచ్చినపుడు గూడు వదిలిపెట్టడం — ఇవన్నీ మన జీవితంలో కూడ అన్వయించబడతాయి. ప్రకృతి మనకు గురువు లాంటిదే.
→ కష్టపడి పనిచేసిన ఫలితాన్ని పొందడమంటే వెంటనే కాదు — కాలం తగిన సమయంలోనే ఫలితాన్నిస్తుంది. ఇది కాలధర్మం. ఈ పాదం మనలో ఓర్పు, విశ్వాసం పెంపొందించాలి.
→ దుర్జనుడు మాట్లాడే మాటల్లోనూ ఎలాంటి ధోరణి ఉందో అర్థం చేసుకోవడం, నిజం అబద్ధాన్ని వడపోత వేయగలగడం – ఇది తెలివైన వారి లక్షణం. ఈ పాఠం విమర్శనాత్మక చింతనకు నిదర్శనం.
→ మోసం చేసేవారు తమ తప్పు దాచడానికి మౌనమై పోతారు. వారి మౌనం కూడ ఉపాయంగా మారుతుంది. కాబట్టి మౌనాన్ని కూడా తర్జన భర్జన లేకుండా నమ్మకూడదు. మౌనానికీ అర్హతలు ఉంటాయి.
*****
మత్తెభం
సమరమ్మున్ మనసోను నిన్ను కనినన్ సామర్థ్య మేనేస్తమున్
భ్రమరమ్మల్ గుణ శక్తియుక్తులగుటన్ ప్రాణమ్ము నీదేయగన్
సమతమ్ముల్ వడి సాగు విద్యలగుతన్ సాధ్యమ్ము మార్పయగున్
సుముఖమ్ముల్ విధి యాడు నాటకమగున్ సూత్రమ్ము మాతాస్థితీ........ 19
యుద్ధంలో (సమరము) మనసుతో మాతృశక్తిని దర్శించినవాడికి నిజమైన సామర్థ్యమే నేస్తం (సహచరంగా) ఉంటుంది.
➡️ ధైర్యం, బలంగా నిలబడే స్థితి అమ్మ అనుగ్రహంతో సిద్ధమవుతుంది.
పుష్పాన్నే ఆశించి నీవు తేనెలకు (గుణశక్తులకూ) దారిగా మారావు; నీ ప్రాణాన్నే అమ్మకు అర్పించావు.
➡️ భక్తుడు తాను భ్రమరంలా అమ్మచుట్టూ తాలూకు గుణశక్తుల వైపు ఆకర్షితుడవుతాడు. తన ప్రాణమంతటినీ తల్లి ఆశ్రయంగా సమర్పిస్తాడు.
సమతవైభవంలో అభ్యసించే విద్యలు వాడిని (భక్తుణ్ణి) సాధ్యం కానిది సాధ్యమైన మార్పును తెస్తాయి.
➡️ తల్లి సమత్వంలో విద్యలు సాగితే అవి సౌఖ్యాన్ని, చైతన్యాన్ని నిచ్చిన మార్గాలవుతాయి.
శుభముఖత కల సన్నివేశాల్లో విధి నాటకమైపోతుంది. కానీ ఆ నాటకానికి సూత్రధారిణి మాతాశక్తియే.
➡️ జీవితంలోనిది లీల. పాత్రలు మనవే అయినా నడిపించే శక్తి మాతృత్వమే.
******
పద్యం..వృత్తము :- కోమలలత
మ త స త త గ ( 10 వ అక్షరము యతి)
లోకంబే నీవంత కథగా ! లోకైక పాలుండవే !
లోకం బందీవే యలరినా లోకేశ బంధమ్ముగన్"
లోకం ధ్వంసంబున్ సలుపగా లోలత్వ కాపాడగన్
లోకం స్వస్తింజేయునది బిడ్డల్ ! లక్ష్మి నారాయణా !...... 20
పద్యార్థ విశ్లేషణ:
ఇహలోకమే నీ కథలా మిగిలింది; నీవే ఈ భువిలోకానికి పాలకుడవు, తల్లి రూపంలో సంచరించే పరమాత్మా!
ఈ లోకం బంధించబడినదే, ఓ లోకేశా! నీ మాయబంధంలో — కర్మబంధంలో చిక్కుకొని అల్లాడుతోంది.
ఈ లోకము నశించే స్థితికి వెళ్తున్న వేళ, లోలత్వం (చంచలత) మధ్యన మనశ్శాంతిని, స్థిరత్వాన్ని కాపాడే దయావంతుడవు నీవే!
ఈ లోకానికి శుభం కలిగించేది, దీవెనలిచ్చేది, సమస్త బిడ్డలకూ శరణ్యుడవైనవాడు నీవే, ఓ లక్ష్మీ నారాయణా!
******
పద్యం
కావడి కుండలా బ్రతుకు సాగుట భయ్యము నీడ సాగగన్
తావుల మార్పలీలగను తన్మది యాసల వెళ్లువే యగున్
భావపరం పరాభవము బంధన బాధ్యత తీర్చగల్గగన్
దేవతలంచు పాములను దీనత పూజలు చేయ లాభమా?
సంక్షిప్త భావ వివరణ:
ఊగిసలాట, కాని భయం మాత్రం సుదీర్ఘమైన నీడగా వెంబడిస్తుంటుంది.
→ జీవితం సున్నితమైన సంతులన యాత్రగా చూపారు.
– స్థితిగతుల మార్పులు ఒక ఆటగా మారిపోయాయి. ఆత్మసంబంధమైన తన్మయత కూడా ఇప్పుడు యాసల వెల్లువగా మారిపోయిందని విచారం వ్యక్తం చేస్తున్నారు.
అతడు పరాజయపు బంధాలను, బాధ్యతల్ని తట్టుకునే శక్తి గలవాడే కావాలి అనే జీవనసత్యం.
దుర్మార్గులను పూజించడం, నిజమైన దీనత కాదు. ఇలాంటి పూజల వల్ల లాభమేమీ లేదు — ఇది ఆత్మపరిశీలనతో కూడిన గాఢ ప్రశ్న.
****
ఉత్పల మాల పద్యం:
సూచనలన్ని వాణిమది సూత్ర భవమ్మగు జీవమార్గమున్
యాచన లక్ష్యమే యగుట యాసల వెల్లువ తీరకుండగన్
పాచిక పారకే బ్రతుకు బంధ మనస్సున నాటకమ్ముగన్
దాచని దొంగ బుద్ధియగు దాగుడు మూతల సర్వ మోహమున్... 22
పదార్థ వివరణ:
వాణి (మాతృశ్రీగా భావించదగిన వాక్సిద్ధి, మాటల మూలతత్వం) ఇచ్చే సూచనలు జీవనమార్గాన్ని నిర్మించే సూత్రభావంగా ఉంటాయి. మన జీవితానికి ఆదేశములా, మార్గదర్శకములవుగా మారతాయి.
మన లక్ష్యం యాచన (వెంతైనా అడుగుతూ ఉండటం) అయిపోయినప్పుడు, మన కోరికలు యాసలుగా వెల్లువలా వర్షించగా, అవి ఎప్పటికీ తీరవు.
బ్రతుకు ఆటలో, పాచిక తారకమయ్యే లేదు – అంటే, విజయం అందలేని స్థితి. అది మనస్సులో బంధమై నాటకంగా మారిపోతుంది – అనగా నాటకం వలె మాయ, లీలా.
మన బుద్ధి దాచబడని దొంగగా మారి, దాగుడు మూతల మోహాలలో చిక్కుకుంటుంది. ఇది అహంకార, కోరికల వల్ల కలిగే మాయలో మన బుద్ధి ఎలా పనిచేస్తుందో తెలిపే మాట.
*****
పద్యం –
భవితను జూపు కావ్యముల బంధము భాగ్యత వల్ల నిండుగా
స్తవమునసర్వ శఖ్యతయు ధర్మ పదానుకుదించు పండుగా
కవనమునన్ వికాసమును గన్నవి మల్లెలు మొల్ల లెన్నియో
నవవిధ పూజ్య మావ్వగ యనాదిగవిద్యలు సర్వమేయగున్... 23
పద్యవివరణ:
మాతృశ్రీ అనగా జగతికి మూలమైన తల్లి – భవితవ్యాన్ని చూపగలదా? అవును.
ఈ తల్లి ఉన్నది కావ్యముల బంధాల వంటి గాఢమైన సంబంధంగా – అందులో భాగ్యమూ ఉంటుంది.
ఇక్కడ "కావ్యము" అనేది శ్రుత్వ, దృష్ట, అనుభూతి రూపాలుగా భావించవచ్చు – సృష్టి యొక్క అభివ్యక్తి.
తల్లి యొక్క స్తుతి అంటే — ఆమెను నినదించుట, ఆరాధించుట.
ఆ స్తవములో "సర్వ శఖ్యత" – అనగా స్నేహబద్ధత, ఏకత్వం – దాగి ఉంది.
ఆమె ధర్మ పదాలను (ధర్మబోధనలు) అనుసరించేటటువంటి తత్త్వబోధిత మార్గాన్ని మానవునికి నేర్పుతుంది.
కవిత్వం అంటే కేవలం పదాల గూచి కాదు, అది వికాసం – వికాసమయిన భావం, ప్రకాశమయిన దృక్పథం.
ఆ వికాసములో మల్లెలలాగా – మృదువైన, శుభ్రమైన అనేక కవితాత్మక పరిమళాలు ఉన్నాయి.
నవవిధ భక్తుల ద్వారా పూజింపబడే తల్లి – ఆ అమ్మవే!
ఆమె అనాదిగా ఉన్న విద్యలన్నింటి మూలస్వరూపం.
జ్ఞాన, భక్తి, శక్తి, కర్మ, ధర్మ మొదలైన విద్యలన్నీ ఆమె నుంచే ఉద్భవించాయి.
*******
అంగన కేళితా వలపు నందకిషోర మనస్సు గోరగన్
చెంగున దూకి ముందునకు చిత్తము తెల్ప యనాది సాక్ష్యమున్
ఖంగును చూపకుండగను కన్యకలాపము మెచ్చుకోలుగన్
మంగళ వాడు నీ మగడు మానిని రుక్మిణి యెంచి చూడమా.... 24
అన్వయ భావన:
– మహిళా క్రీడల మధ్య నందకిశోరుడు (కృష్ణుడు) చూపిన వలపు, ప్రేమ, అతని మనసు ఎంత లోతైనదో గుర్తించు.
"గోరగన్" అంటే — గ్రహించగల, దర్శించగల అనే అర్థంతో.
– చెంగున (వేగంగా) దూకి ముందుకు వచ్చి, మనసును వ్యక్తం చేయగలగడం — ఇది అనాదిగా శాశ్వతమైన సాక్ష్యం.
ఇక్కడ "అనాది సాక్ష్యం" అంటే — శాశ్వత ప్రేమకు గల నిశ్శబ్ద ప్రమాణం.
– తానేం సిగ్గుపడకుండానే, కన్యకల నడవడిని, నైపుణ్యాన్ని (లాలిత్యాన్ని) మెచ్చుకున్నాడు.
ఇక్కడ అతి సహజమైన శృంగార సౌందర్యాన్ని గౌరవించడమే అసలైన ఆదరణ అని చూపించబడుతుంది.
– "మంగళవాడు" = శుభదాయకుడు, నరుని బదులుగా "మగడు" అనే సామాన్య పదం ఉపయోగించి ఓ తేలికపాటి గంభీరతను కలిగించారు.
రుక్మిణి చేసిన ఎంపికను చూడు – అలాంటి మగవాడిని ఎలా ఎన్నుకొందో అని మాతృశ్రీని ఉద్దేశించి ప్రశంసిస్తాడు కవి..
********
మంచు కరగ వేడిగ శక్తి మార్చ నట్లు
మచ్చయున్న చంద్రుని లీల మనకు చేరు
దోషమున్న మంచి గుణాలు దోర నీవు
నిగ్రహమ్ము సంకల్పము నిజము జూపు.... 25
✨ భావవ్యాఖ్య:
– తల్లి మంచు కొండవలె శాంతంగానే కనిపించాలి
– కానీ అవసరమైనప్పుడు వేడిమి (దృఢత్వం) ప్రదర్శించగల శక్తి ఆమె సొంతం
– ప్రేమ మారదు, కానీ తత్వం స్పందించగలదు
– చంద్రునికి మచ్చ ఉన్నా, అతని కాంతి అలమొగదు
– అలానే తల్లి యొక్క బహిరంగ లోపాలపైనా మమకార భావమున్నప్పుడే ప్రేమను గ్రహించగలం
– తల్లి సర్వసహన స్వభావంగా,
చిన్న చిన్న దోషాల మధ్యలోనూ మంచిని చూస్తుంది
– అది ఆమె నైతిక శక్తి
– తల్లి ప్రేమే కాదు, శక్తి, నియంత్రణ, ధైర్యం, దృఢ సంకల్పం కూడా చూపగలదు
– నిజాయితీకి ఆమె రూపమనే తాత్త్విక మూలార్థం
*******
పద్యం:
కైలాస మొక్కటయె కాడిగ నవ్వగ నొక్కటే!
కాలమ్ము భేదమునె మెంచని వాడుగ మూర్తిగన్!
మాలల్లె విశ్వము గుణమ్ము మనమ్ము నిజమ్ముగన్!
తాళమ్ము మైననగు కాంచన వెల్గుల నీడగన్!..... 26
✨ భావ విశ్లేషణ:
– కైలాసం వలె శుద్ధత, శాంతత కలిగిన తల్లి, ఒక్కచోట నిలిచి నవ్వినా —
ఆ నవ్వు స్వచ్ఛమైన అనుగ్రహ రూపం.
– ఆమె ప్రేమ, ధర్మతా భావం కాలానికి అతీతం, మార్పులకు లోనుకాకుండా నిలిచేది.
– ఆ తల్లి అనేది అన్ని గుణాల సమాహారం, మనసులో నిజతను నాటే శక్తి
– ఆమె ప్రేమ విశ్వవ్యాప్తమైనదై, లోతైనదైన చైతన్య గుణమూర్తి.
– ఆమె చైతన్యం తాళపు తలుపులా స్థిరంగా ఉంటుంది
– కానీ ఆ చైతన్యంలో కాంతి, వెలుగు, ప్రబలమైన మార్గదర్శన కనిపిస్తుంది
– కాంచన (బంగారు) వెలుగు ఒకదాన్ని దాటిపోతే వచ్చే నీడగా నిలిచిన తల్లి అంగీకారమే శాంతి.
*****
🪔 పద్యం:
ధన్యమ్ము మీకు గను నేస్త ప్రభందము తత్త్వమున్
మన్యతపస్సుగనెయాటమనమ్ముగ మాటగన్
గుణ్యత లక్ష్యజమదగ్నిగనేను సమర్థత న్
స్థన్యత తల్లికి రుణమ్ము సమస్తితిగానుగన్.... 27
✨ భావ విశ్లేషణ:
– నేస్తం (తల్లి) నీకు కృతజ్ఞతాభివ్యక్తిని పద్య రూపంగా అర్పిస్తున్నాను
– ఇది కేవలం కవిత్వం కాదు — తత్త్వబోధగా నా జీవితసారం
– తల్లి పట్ల మన్యంలో భక్తి —
తల్లి సహనం, క్షమ, అనురాగం — అన్నీ తపస్సులాంటివే
– తల్లితో సంభాషణ కూడా తత్త్వసంగమం
– తల్లి లక్ష్యం: సత్గుణాల బోధన
– తల్లి ఆచరణే జమదగ్ని వలె క్రమశిక్షణత్మకం
– ఆమె తత్త్వబోధ వల్లే నేనొక సమర్థునిగా మారగలిగాను
– తల్లి “స్థన్యత” అంటే శారీరక పోషకమే కాదు
– ఆత్మ బలాన్ని నింపిన తల్లికి రుణము తిరగక తప్పదు
– ఇది వ్యక్తిగతమే కాదు — సమస్త జీవన పధానందే.
*****
అంశం.. ప్రాణుల కలియుగ గర్భం
చంపక మాల.
ఆణువణువే సుఖం నవగ నాశలు తీరు వయస్సు వేడిగన్
కనకణమైనకల్వ గల కాల ప్రభావము సర్వమేయగున్
శునకముచిత్త కార్తిగను శోభన లీలల తీరు జీవమున్
"జనవరిలోన గర్భమయి జన్మ మొనర్చును మార్చి లోపలన్".... 28
(శునకము గర్వదారణ సమయుం 90 రోజులు (మూడు నెలలు)
పద్యం మొత్తం మాతృత్వంలోని చైతన్యాన్ని, కాలప్రమాణాన్ని, జీవ చక్రాన్ని మనోహరంగా చర్చిస్తుంది.
ప్రతి కణంలోనూ ఆనందాన్ని, జీవితానికి రూపమిచ్చే తొమ్మిది నెలల కాలాన్ని, వయస్సు వేడిని (మానవ శరీర జీవ క్రియల ఉత్పత్తిని) నిగూఢంగా సూచిస్తున్నది.
"నవగ నాశలు" = తొమ్మిది నెలల గర్భకాలపు ప్రక్రియ
"ఆణువణువు" = జీవకణ స్థాయిలోనూ ఈ మార్పుల సమాహారం
ప్రతి కణాన్ని కలిపి కాల ప్రభావం ప్రతిస్పందిస్తుంది. కాలం అన్ని జీవరాశులపైనా సమాన ప్రభావాన్ని చూపుతుంది.
ఇక్కడ కాలమూ, కణమూ – రెండు విలువైన జీవ శాస్త్ర సూత్రాల్ని కలిపారు.
"
పిల్లి/శునక మాదిరిగా మానవులు కూడా సృజనశీలత (లీల)లో జీవిస్తూ, జాగ్రత్తగా గర్భధారణకు దారితీసే కార్తిక కాలపు (హార్మోనల్ చక్రపు) ప్రభావాన్ని అనుభవిస్తారు.
ఇది అంతఃస్ఫూర్తితో కూడిన లీలాగత జీవనచక్ర దిశగా చూపుతుంది.
శునకానికి గర్భధారణ కాలం మూడు నెలలు. ఇది ప్రకృతిశక్తికి ఒక సంకేతంగా ఉపయోగించి, జనవరిలో గర్భమయితే మార్చిలో పుట్టే దశను సూచిస్తున్నారు.
*****
పద్యం:
సరసముతో సఖీసెఖుల సంతసమౌ విరహమ్ము సంగమమ్
విరహపు వేదమౌ బ్రతుకుగీతజపమ్ముగనౌను దాహమున్
పరువపు పాటమో మనసు పాశపు బంధనతీరు దేహమున్
తరువుల తీరునిగ్రహము తత్వపు రమ్యతను నేర్పు జీవితమ్......... 29
సరసము: సౌఖ్యం, ప్రేమ, ఆనందం
సఖీ సేఖులు: స్నేహితుల సాన్నిధ్యం
ఇక్కడ విరహమే సంగమంగా అనిపించడం, అది తాత్త్వికంగా భావోద్వేగ పరివర్తన.
➡️ విరహాన్ని కూడా ఒక సంగమం లాగా అనుభవించే స్థితి ఇది.
విరహ వేదనే బ్రతుకుగా మారుతుంది.
అది గీత జపంలా మారి, ఒక లోతైన దాహముగా – లోకానుభవంగా మారుతుంది.
మనసు, దేహం అన్నీ పరువుకు (అంతరంగ సత్యానికి) పాఠ్యమవుతాయి.
పాశము – బంధనమయ జీవితం
➡️ జీవితం అనేది ఒక బంధనపు కోశంలా కనిపిస్తోంది.
ప్రకృతి అందమైన గురువు.
తరువుల తీరు అంటే సహజ ధర్మం
ఆ తీరు మనకు తత్వ రమ్యతను నేర్పుతుంది – అంటే జీవితం తత్త్వ బోధకమే.
*****
మాతృశ్రీ
ఘనపాఠిస్వర గర్వవాక్కుగనయే గంతుల్ కదా
మన యిoపేనని విర్రవీగుకళగామాయల్లె హాస్యమ్ముగన్
క్షణపండిత్యము విన్న మీమనసుగన్ కామ్యమ్ము సంతోషమున్
మన శాస్త్రంబని గీరబోవునొకడున్ మంత్రమ్ము సాహిత్యమున్.... 3o
ఇది గర్వితులైన పాండిత్యపరులపై ఒక ప్రత్యక్ష వ్యంగ్యం. స్వరంలో గర్వం ఉన్నా, ఆలోచనలో శూన్యం ఉన్నవారిపై వ్యంగ్యమెత్తుతున్నాడు.
స్వయంగా తమ శబ్దశిల్పాన్ని గాథలుగా భావించే వారి మాటలు, వాస్తవంగా వినిపించేది ఒక హాస్యమే.
“— తక్షణ పాఠం, ఆన్-ది-స్పాట్ నేర్చుకొని చెప్పే అర్ధజ్ఞానం.
— మీకు అది తీరని సంతోషాన్ని ఇచ్చినా, నిజంగా అది శాశ్వత విద్య కాదు.
" – మనది శాస్త్రమని ప్రకటిస్తూ, "మంత్రము" లాగా దాన్ని గొప్పగా చెప్పుకునే వారు.
అలాంటి వారికీ అది కేవలం శబ్ద సాహిత్యంగా మారుతుంది – అనగా శూన్యార్థంగా ఉంటుంది.
***-**
మన్నన చూపనీ మగువ మంత్రము వేసిన మారకుండగన్
పన్నిన మూర్ఖతాభవము పాశము వేసిన చిక్క కుండగన్
తన్నులు తిన్న తృప్తిపరచా మది తోడుగ నున్న దారిగా
దున్నను గొల్చినన్ తొలగు దోషమలన్నియు,సౌఖ్యమబ్బెడిన్.. 31
* స్త్రీని అర్థం చేసుకోవాలంటే ప్రామాణికత కావాలి; కాని సమాజం ఆమెను మాయగా, మంత్రంగా, మాయాజాలంగా చూస్తోంది.
* సమాజం తన మూర్ఖతతో నిర్మించుకున్న ప్రమాణాలే స్త్రీకి బంధనాలుగా మారాయని గాఢ భావం.
* స్త్రీ నిస్సహాయత, బాధలను ఎదుర్కొంటూ తృప్తికి దూరంగా నడిచే మార్గం ఆమెకు ఒంటరితనంగా ఉంటుంది.
* చివరికి అమ్మగా దేవతా శక్తి తల్లిగా వచ్చి ఆమె బాధలను తొలగించి ఆనందాన్ని ప్రసాదిస్తుంది.
******
మాతృశ్రీ కంద పద్యం..
మాయలు కమ్మిన మనసున
ధ్యేయం మరపించు రంగు దీ నత్వమగన్
సాయము సర్వ మవదులే
కాయం వాశ్చల్య మౌను కాలము తీరుణ్....... 32
పద్య సారాంశం:
"మనసు మాయలతో చీకటిగా ఉన్నా, అమ్మవారి వాత్సల్యమే శాశ్వతమైన వెలుగు. ఆమె మాయే ఆమె తత్వమవుతుంది. ఆమెకు విడిగా ధ్యేయం లేదు. ఆమె సాయం లేనిదే మిగిలినవన్నీ వ్యర్థం."
******
మాతృశ్రీ
నీళ్ళల్లో నింగి మాదిరి నిప్పు లగుటె
నిప్పులో నీడమాదిరి నిజము యగుటె
నిజములో సుఖం వేడిగా నీతి యగుటె
నీతి లోపరిమళ మేను నిశ్శ రమ్ము 33
పాదాల వారీగా విశ్లేషణ:
* నీటిలో ఆకాశం ప్రతిబింబించటం సాధారణం. కాని “నిప్పు లగుట” అనగానే — నీటిలో నిప్పు వెలిగినట్టు కనిపించటం అనేది అసాధ్యం.
అంటే: ఇది మాయావాదాన్ని, భ్రమను, భ్రమించిపోయిన జ్ఞానాన్ని సూచిస్తోంది. దృశ్యం ఉన్నదే కాని, వాస్తవం కాదు — ఆలోచనలలో ఊహాజాలాలు, శబ్దావళిలో తేజం ఉన్నట్టు కానీ లోతులేమి.
* నిప్పులో నీడ ఉండదు. నిప్పే వెలుతురు.కానీ “నిప్పులో నీడ మాదిరి నిజం యగుట” అనగానే అది వాస్తవత ఎక్కడ వెలుగులోనూ నిలిచే నిస్సహాయమైన నీడలా ఉంటుంది. అంటే సత్యం స్వతంత్రంగా నిలబడటం కాదు, అది కేవలం ప్రతిచ్ఛాయగా – ఆశ్రితంగా నిలబడినట్టు అవుతుంది.
* నిజంగా సుఖం అనిపించడం కాదు, అది వేడిగా ఉంటుంది. సత్యం ఎప్పుడూ కఠినమైనదే, గోరువిప్పే బుద్ధిని కలిగించే దారే.అదే నీతిగా మారుతుంది. ఇది వేదాంత ధర్మ తత్వాన్ని ప్రతిబింబిస్తుంది.
* సత్యానికి, ధర్మానికి ఉన్న అంతరంగ శుభ్రతే నిజమైన సౌరభం. శబ్దరహితమైన ప్రశాంతత. ఇది ఆత్మశాంతికి సూచిక.శుభ్రత, ప్రశాంతత, రెండూ మానసికోన్నతికి సంకేతాలు.
******
మాతృశ్రీ
ప్రకృతి కళ విచిత్రముగా
ప్రకృతి పరవశమ్ము చూడ ప్రభలగు తీ రుణ్
ప్రకృతి శృతి దృతి మనగతీ
ప్రకృతి విజయమే బలమ్ము ప్రగతికి మూలమ్... 34
✦ పద్య విశ్లేషణ ✦
* ప్రకృతిలోని కళలన్నీ విచిత్రమైనవి, అనేకవిధాలుగా ఆకట్టుకునే విధమైనవి.ఇది ప్రకృతిని ఒక కళామాతగా చూస్తోంది.ప్రకృతి యొక్క రంగు, ఆకృతి, ధ్వని, సౌందర్యం—విచిత్రం
* ప్రకృతిలో పరవశమయ్యే యువకుడు — అతడికి ఆత్మబలం, దృఢత, స్ఫూర్తి కలుగుతాయి.
పరవశత్వమే బలానికీ మౌలిక మూలం అని చెప్పే గొప్ప లైన్ ఇది.
* ప్రకృతినే శ్రవణం, ధైర్యం, మనోనిర్ణయాల మూలంగా కవి చూస్తున్నారు. ఇది ఒక వైపు వేదాంశంగా, ఒక వైపు ఆధ్యాత్మికం.
* ప్రకృతి అనుసరణే నిజమైన విజయం, అదే మన బలానికి మూలం, ప్రగతికి ప్రేరణ.
***
క్లుప్తము గాను మాటలగు కూడుకు గుడ్డకు యడ్డు రాకగన్
గుప్తము గానుదానమును గూర్మిమనస్సుగ ప్రేమ జూప సం
తృప్తిని బొంద గల్గగల తన్మయ తత్త్వము దేహదాహమున్
నాప్తుల నమ్మి మోసమవకా బ్రతుకంతయు యిచ్చి పుచ్చుకో...35
* తక్కువ, సరిపడే మాటలతోనే — అనవసరంగా ఎక్కువగా మాట్లాడకుండా, భావాన్ని స్పష్టంగా చెప్పగలవాడవు. కూడుకు గుడ్డు" అంటే ఒకే మాటలపై, ఒకే భావాలపై తిరిగి తిరిగి మాట్లాడటం.అది చేయకుండా, క్లుప్తంగా వాఖ్యము చెప్పగలవాడవు.అర్థం గల్గని మాటలు వాడకుండా నిక్షిప్త భావాన్ని తెలుపుతావు.
* దానం చేస్తూ దానమని ఎలాగైనా చాటుకోకుండా, దానానికి గల గౌరవాన్ని గుప్తంగా నిలిపే ప్రవర్తన.గూర్మి = నిశ్శబ్దంగా, ప్రశాంతంగా.ప్రేమతో, హృదయంతో చేసిన దానం – గొప్పదనం ఎలాగూ వెల్లడవుతుంది.
* ఆత్మతృప్తికి నిదర్శనమవుతూ, తన్మయత అయిన తత్త్వాన్ని తెలుసుకున్నవాడు శరీరమునకు కలిగే దాహమునూ, కోరికలనూ అదిగమించగలడు.
* స్నేహితుల రూపంలో తప్పుడు వ్యక్తులను నమ్మి మోసపోవద్దు. బ్రతుకంతయు ఇచ్చే మనసుతో జీవించు, కాని ఏమీ ఆశించకు.
*******
శార్దూలం
సత్కర్మల్ నొనరించుబుద్ధి విధిగన్ సందర్భ కాలంబునన్
సత్కారం కళ బొందనేస్త కథగన్ సామర్థ్య వైనమ్ముగన్
సత్కార్యం విశ్వమార్గమగుటన్ సాక్షాత్తు ధర్మమ్ముగన్
సత్కర్మల్ కళలందు మాన్యులగు టన్ సామాన్య జీవిమ్ముగన్....36
* బుద్ధియుక్తంగా, కాలోచితంగా, నియమబద్ధంగా మంచి పనులు చేసే స్వభావం – ఒక ఋజుప్రవృత్తి యొక్క లక్షణం.
* గౌరవించగలగడం కూడా ఒక కళ. మనం మనిషిని గౌరవించాలంటే, మనల్ని మేము గౌరవించుకోవాలి. ఇది ఓ లోతైన సామర్థ్యం.
* మంచితనం, నిస్వార్థ సేవ – ఇవి సాంప్రదాయాల్లో కాదు, విశ్వవ్యాప్త ధర్మం. ఇది సాక్షాత్తు "ధర్మ" స్వరూపం.
* విప్రులు, యోగులు, మహర్షులు మాత్రమే కాదు – సామాన్యులైన మనుషులు కూడా, సత్కర్మల పట్ల గౌరవం కలిగి ఉంటే – వారు మాన్యులవుతారు.
*****-
ఉత్పలమాల
కీడును రానిదీ సమత గీతభవమ్మగు సర్వ వేళలన్
నేడు మనమ్ము దుఃఖఫల నీడన నైనను మోక్షమేయగున్
నాడును చక్రధారి కళ నమ్మకతీరును నేడునూ యగున్
నీడను తోడుగాజపము నేత్ర మనస్సగు గీత భావమున్.. 37
పద్యార్థం (వివరణ):
– మన జీవనసరళిలో సమభావంతో ఉన్నప్పుడు, మనస్సు గీతంలా ఉత్సాహవంతంగా మారుతుంది. సమత భావం ఉన్నచోట కీడు ప్రవేశించదు. సర్వకాలములో సుఖానుభవం పొందగలము.
⇒ సమతా భావమే శాశ్వతమైన ఆనందగీతం.
– మన మనస్సు నేడు దుఃఖపు నీడలో ఉన్నప్పటికీ, అది మోక్షం పొందగలదు.
⇒ దుఃఖం అనేది శాశ్వతం కాదు. దానిని దాటి పోగలిగితే శాంతి/విముక్తి పొందగలమన్న నమ్మకం.
– గతంలో శ్రీమహావిష్ణువు (చక్రధారి) ఎంత కళావంతుడై ఉన్నాడో, ఆ నమ్మకం నేడూ అలా కొనసాగుతుంది.
⇒ దైవము పై విశ్వాసం కాలంతో మారదు. అది నిత్యం యథాస్తితిగానే ఉంటుంది.
– మన దుఃఖపు నీడ కూడా సాథిగా ఉండగా, దానిలోనూ జపం, దృష్టి, మనస్సు అంతా గీతంలా మారతాయి.
⇒ పాటగా, ప్రార్థనగా జీవితం కొనసాగుతుంది – ఆధ్యాత్మిక పరివర్తనలో భాగంగా.
****-
ఉత్పల మాల
ప్రేరణ వంటయేమనసు ప్రీతికి శాంతికి దోహదమ్ముగన్
కారణ మేది యన్న కల కాలము గుర్తుగ దాహ తృప్తియున్
ధారణ పండుగే యగుట దాతల మధ్యన ఘర్షణాయనే
కారము మిక్కుటంబుగను కానుకలిచ్చిరి సంతసంబునన్.. 38
పద్య విశ్లేషణ:
→ మనసు ఒక ప్రేరణవంటి గుణముతో ఉండాలి. అది ప్రేమకీ, శాంతికీ తోడ్పడాలి. ఇది జీవన సారాంశాన్ని మేల్కొల్పే ఆధ్యాత్మిక దృష్టిని సూచిస్తుంది. మాతృమనస్సు సానుభూతి, ప్రేమతో నిండినదై ఉండాలని భావన.
→ ఏదైనా ఉద్వేగానికి కారణమైన సంఘటనలను గుర్తు చేసే కాలం వస్తే, దాహాన్ని తీరుస్తూ తృప్తినిచ్చే జ్ఞాపకాలే అవుతాయన్నదే తాత్పర్యం. ఇది జ్ఞాపకశక్తి, కాలస్ఫూర్తి మధ్య సంబంధాన్ని దృష్టికి తెస్తుంది.
→ ధారణ అనగా ఒక విశ్వాసాన్ని స్థిరపరచుకోవడం. కానీ అదే దాతల మధ్యలో ఘర్షణకు దారి తీయవచ్చు – అంటే, పండుగ అనిపించవలసిన సన్నివేశమూ ఇబ్బంది కలిగించవచ్చు. యిది మనుషుల మధ్య స్వభావ వ్యత్యాసాలు, అహం విరుద్ధతలను సూచిస్తుంది.
→ అసలు కారణం ఘర్షణ అయితేనూ, చివరికి వారు కానుకలు ఇచ్చారు – అంటే శుభప్రద పరిణామం కలిగింది. దాంతో సంతోషం కలిగింది. ఇది ఓపిక, దాతృత్వం వల్ల సమస్యలపై విజయం సాధించగలమన్న విశ్వాసాన్ని చూపుతుంది.
***+**
ముని మంత్రoబు నొసంగునే నొసగునో మార్తాండు మున్ముందు గన్
ఘణయాత్రల్లె సగమ్య మార్గమగుటన్ కామ్యమ్ము కోరంగనన్
మన చుట్టంబగు పట్టి పట్టగనుగన్ మానమ్ము సౌభాగ్యమున్
గుణమాటందగు కాంతిభాగ్యమగుటన్ గుర్తౌను లేముంగురుల్... 39
ముఖ్య సారాంశం:
మంత్రబుద్ధి ఉన్నా అది సూర్యప్రభను పోలిన సత్యదృక్పథంతో ఉండాలి
కోరికల నియంత్రణే సుగమమైన మార్గానికి సంకేతం
బంధాలను పెంచుకుంటే మానవ స్వేచ్ఛా సౌభాగ్యం కోల్పోతాం
గుణతత్వమే నిజమైన కాంతియుత భాగ్యం — అది గుర్తించదగినది కావాలి
******
కళకళ కిలకిల రావము
చిలక పలుకులతో కథలగు చెలిమియే కలిసే
తలపులు నొకటియే మధురిమ
అలకలు కదలగ సరిగమ యణుకువ పలుకే... 40
పదార్థ వివరణ:
హర్షభరితమైన నవ్వులు, చిన్నపిల్లల ఆటపాటల ధ్వని – ఇలాంటివన్నీ కలసిన శబ్దం. ఇది కుటుంబంలో, అమ్మ చుట్టూ తిరిగే మధుర పరిసరాల స్వభావాన్ని సూచిస్తోంది.
చిలక పలుకులు అంటే మధురమైన మాటలు, చిన్నారుల ముద్దు ముద్దు సంభాషణలు.
కథలతో చెలిమి కలగడం అంటే సంభాషణల ద్వారా ఏర్పడే అనుబంధం – ఇది అమ్మను చుట్టూ ఏర్పడే మానసిక ప్రపంచం.
కుటుంబ సభ్యుల తలపులన్నీ ఒకటే – అదే ప్రేమ, మాధుర్యం, మాతృస్మృతి. ఈ లైనులో ఆంతర్యాత్మక ఐక్యత ప్రతిఫలిస్తుంది.
అమ్మ జుట్టు అలకలు కదిలినట్లు, ఆమె మాటలు సురపాన కల సంగీతంలా విని మనసుకు ఆనందాన్ని ఇస్తాయి. "సరిగమ" అనగా సంగీత స్వరాలు. "యణుకువ పలుకే" అంటే మృదువైన, శ్రావ్యమైన మాటల ప్రవాహం.
*******
మాతృశ్రీ
చేరిరి కాశికిన్ గవులు శ్రీపతియైన హరిన్ స్తుతింపగన్
మారిరి భక్తి తత్త్వమున మాయల యీశ్వర విష్ణు మూర్తిగన్
కోరిక తీర్చవాంఛలగు పోరును మార్చసమాన శక్తిగన్
భూరి మనస్సు నెంచగల పూర్తి యశస్సును పంచ నేస్తమున్ ... 41
– కాశీ నగరంలో ఉన్న హరిని — శ్రీపతిని (ఇక్కడ విష్ణు స్వరూపాన్ని సూచించేలా) – గవులు అంటే కవులు, అనగా పెద్దలు, తాత్వికులు, తపస్వులు — ఆయనను స్తుతించుటకు చేరారు.
=> కాశీలో తత్త్వవేత్తలు దేవుని మాధుర్యాన్ని కీర్తించుటకు చేరడం.
– కాలక్రమంలో భక్తి తత్త్వము మారినట్లుగా కనిపించినా, మాయలను అధిగమించిన విష్ణు మూర్తిలో అదే భక్తి తత్త్వం నిలిచివుంది.
=> భక్తి మారలేదని, మారినట్టు కనిపించడమూ మాయేనని స్పష్టత.
– కోరికల్ని తీరుస్తూ, తీరని వాంఛలతో చేసే పోరాటాన్ని ఆమె సమాన శక్తిగా మార్చగల శక్తి స్వరూపిణి.
=> అమ్మ కేవలం కోరిక తీర్చదే కాదు, తృప్తి చెందని మనసును కూడా సమతా స్థితికి తీసుకెళ్తుంది.
– మాతృశక్తి అనేక జనుల యోగక్షేమాన్ని కలిగించే భూరి మనస్సుతో, వారికి పూర్ణ యశస్సును పంచగల నేస్తురాలు.
=> ఆమె స్వరూపం శుభం, సమృద్ధి, యశస్సుతో కూడిన దయామయత.
*****
"మాతృశ్రీ"
పద్యం:
ఋణ మాయే బ్రతుకంత చెప్పవలదే క్రూరత్వ దాహమ్ముగన్
ధన మాసించియు తల్లి తండ్రి యనకేదాస్యమ్ము దౌర్జన్యమున్
మనసేమూర్ఖత దాహమున్ కనులలో మానమ్ము వేధింపుగన్
తన ప్రాణంబులు గొన్న బిడ్డకు నిజస్తన్యంబిడెన్ తల్లియున్... 42
— జీవితమంతా ఒక "ఋణ మాయ"గా మారుతుంది. అది చెప్పవలసిన అవసరం ఎంతైనా ఉంది, ఎందుకంటే అది క్రూరమైన దాహంలా మానవులను వేధిస్తుంది.
— కొందరు ధనాన్ని సంపాదించిన తరువాత, తల్లిదండ్రులనైనా మామూలుగా గౌరవించకుండా, వారిని సేవ చేయడమనే ధర్మాన్ని కూడా దౌర్జన్యంగా భావించడం అత్యంత శోచనీయమైనది.
— మనసు మూఢత్వమవుతుందే కాక, ఆ మూఢత్వ దాహం కన్నులలో తల్లిని వేధించే రూపంగా వ్యక్తమవుతుంది. అర్థం: అమ్మనో మానవ సంబంధాలనో సరిగ్గా చూడని దుస్థితి.
— తల్లి తన ప్రాణాలనే విడిచినా అతని బిడ్డకు, నిజమైన తాలూకు అమృతమైన పాలు ఇచ్చేది తల్లే.
*****
ఆశయు మారదే బ్రతుకు యాట సుఖమ్మను కాని రాత్రిలో
పాశము మాడదే చినుకు పాటల దుఃఖము కాని వేళలో
రోసము తప్పదే కలల రోదన మాటకు కాని నీడలో
వాసము పట్టినుండుటయు వ్యాధియు తప్పదు కాని దానిలో........43
భావార్థం:
జీవితంలో మన ఆశలు, ఆశయాలు మానవు. అవి మారవు. కానీ బ్రతుకులో ఎదురయ్యే ఆటలు, పోరాటాలు కొన్ని సుఖాలను నెమరేసే చీకటి రాత్రులను తలపింపజేస్తాయి. అంటే – జీవితంలో చీకటివేళలు వస్తాయ్; ఆశయాలున్నా సుఖం కొరతగా అనిపిస్తుంది.
మనసు ఎన్నో బంధనాల్ని (పాశాల్ని) మోస్తూ ఉంటుంది. వాటి బలం మసకపడదు. అయినా ఒక చినుకుపాటలు వంటి భావోద్వేగాలు కొన్ని క్షణాల్లో మనలోని దుఃఖాన్ని బయటకు తీస్తాయి. దుఃఖం ఒక్క సారి తడిపి పోతుంది.
కలలు కన్నప్పుడు, అవి నెరవేరకపోతే కలల రోదన తప్పదు. ఆ బాధని మాటలతో చెప్పలేం. అది మౌనంగా, నీడలా మన హృదయంలో ప్రవహించుతుంది.
మన జీవితం ఒక స్థిరతను కోరుకుంటుంది – “ఇక్కడే ఉండిపోవాలనిపించడం” సహజమే. కానీ అదే స్థితి జీవితం లోని ఒక వ్యాధిలా మారుతుంది. అంటే – మారకపోతే మనసు అణగిపోతుంది. స్థిరత అన్నదే సౌకర్యమో కాక వికారమో అవుతుంది.
*****
భార్యాప్రేమనుపొంద బానిసగు భాద్యత తీరేయగున్
భార్యాపిల్లలుకోరినేస్తమగుబంధప్రభావమ్ముగన్
భార్యాతత్త్వమునెంచిజీవమగు ప్రాబల్య కాలమ్ముగన్
భార్యాబాధితులౌ కవీశులె వడిన్ భాసింత్రు లోకంబునన్ "..... 44
భార్య ప్రేమను పొందాలంటే మనిషి బానిసగా మారాలి అనే భావన కాకుండా,
ఆ ప్రేమను నిలుపుకోవాలంటే బాధ్యతలు స్వీకరించాలి అన్నది ఇక్కడ సారాంశం.
"బానిసగు బాధ్యత" అనేది గంభీరమైన చిత్రణ.
ఇది సంకేతంగా ప్రేమలో ఉండే త్యాగాన్ని, విధేయతను సూచిస్తుంది.
భార్య మరియు పిల్లలు కోరే నేస్తమై ఉండే వ్యక్తిగా మారినపుడు
ఆ బంధం వల్ల ఏర్పడే ప్రభావం ఎంత బలమైనదో చెబుతుంది.
ఇది కుటుంబ బంధంలో బాధ్యత, అనుబంధం, ప్రేమల ప్రభావాన్ని సూచించడమే.
భార్య యొక్క తత్త్వాన్ని (ఆవశ్యకతను, జీవనంలోని పాత్రను) గమనించినవాడు
తన జీవితానికి ప్రభావవంతమైన కాలాన్ని చక్కగా గడపగలడు.
ఇది భార్య వ్యక్తిత్వాన్ని గుర్తించి జీవితం సార్ధకంగా మారుతుందన్నదే భావం.
భార్య బాధితులై కవులు అయినవారు (అంటే భార్య అనుభవం వల్ల
పెరిగిన భావోద్వేగం, అనుభవం, బాధలు) లోకంలో ప్రకాశిస్తారు.
ఇది ఒక గంభీరమైన వ్యాఖ్య – కవిత్వానికి ప్రేరణగా భార్య అనుభవం ఉందని.
వీరే లోకంలో "భాసింత్రు" అంటే వెలుగొందుతారు – అంటే సుప్రసిద్ధులు అవుతారు.
*****
సౌఖ్యత చూపునోచు విధి సంపదయే మనసంత శాంతిగన్
వ్యాఖ్యలు యెన్నియున్నకధ వాక్కులు తప్పవు యన్ని దిక్కులున్
మౌఖ్యము సన్నిధానమగు మౌనము వీడియు సర్వ మూలమున్
రూఖ్యము సూన్యమున్ కళగ రూప్యమనస్సు తీరుగన్... 45
పాదాల విశ్లేషణ:
ఇక్కడ ‘విధి సంపద’ అంటే దైవిక కృప లేదా పౌరాణికంగా చెప్పాలంటే, సద్గతిని దయచేసే విధి (అది బ్రహ్మ అయినా, అమ్మ అయినా).
ఆ సంపద (దివ్య కృప) మనసంతా శాంతిగా చేస్తుంది. ఇది నిజమైన సౌఖ్యతను చూపగల శక్తిగా వర్ణించబడింది.
ఎన్ని వ్యాఖ్యానాలున్నా, వాక్కుల ద్వారా చెప్పే కథ ఎటు చూసినా తప్పదు. మాటలతో చెప్పదగినదే అయినా, అందులో పరిమితి ఉంటుంది.
ఇది వాక్ప్రపంచానికి ఉన్న సీమ, మాటల చేత సమగ్ర సత్యాన్ని చెబలేమన్న భావన.
ఇక్కడ "మౌఖ్యము" అంటే వాక్సంబంధితత.
ఈ పద్యం చెప్తున్నది – మౌనం వదిలి మౌఖ్యమవుతుంది (అంటే వాక్కుల రూపంలో), కాని నిజంగా అది సన్నిధానమై, అస్తిత్వమంతా వ్యాపిస్తుంది.
అంటే వాక్కు వచ్చినా కూడా అది మూల మౌనమునే తెలియజేస్తుంది.
రూఖ్యము = నిర్జీవత, కఠినత, ఎండబెట్టినదనం
సూన్యం = శూన్యత, శూన్యభావం
ఈ రెండింటినీ దాటి, రూప్యం వంటి – స్వచ్ఛత, నాణ్యత కలిగిన మనస్సు రూపుదిద్దుకుంటుంది.
ఇది సాధించడానికి ‘మౌనము’, ‘శాంతి’, ‘విధి సంపద’ అవసరమవుతాయి అని సూచన.
****
పద్యం:
ఆమని పారాణిమెరుపులు అలక తీర్చ
చేరువ సుఖమిచ్చియు పొంద చెలిమి తోడ
మారు పాలకక మనసు మాయ తోను
రాముడడవికి పారె పారాణి తోడ....46
భావం మరియు విశ్లేషణ:
ఆమని = చంద్రుడి వెలుగు
పారాణి = పౌర్ణమి రాత్రి (పరాణి అని కొన్నిచోట్ల పాడితే, ఇక్కడ "పారాణి" సరైనది)
మెరుపులు = వెలుగులు
అలక తీర్చ = కోపాన్ని నివారించటం, కలహం శాంతించడం
👉 చంద్రుని పౌర్ణమి వెలుగుల్లా, హృదయాన్ని తాకే స్నేహపు తేజంతో, ఒకరు మరొకరి అలకలను తీర్చుకున్నారు అని భావం. ఇది స్నేహబంధంలో వచ్చిన చిన్న చిన్న గాండ్రింపులపై ప్రేమతో సమాధానం ఇచ్చిన సూచన.
చేరువ = సమీపత
సుఖమిచ్చి = ఆనందాన్ని పంచి
పొంద = అనుభవించి
చెలిమి తోడ = స్నేహితురాలు లేదా ప్రేయసి తోడుగా
👉 దగ్గరగా ఉండే ఆనందాన్ని పంచుకుంటూ, ఆ బంధాన్ని చెలిమి రూపంలో అనుభవించడం – ఇది ఆత్మీయతను, శృంగార రసాన్ని గంభీరంగా సూచించే మాటల అమరిక.
మారు పాలక = శత్రువు, ప్రత్యర్థి, లేదా మాయిక భ్రమల పాలైనవాడు
మనసు మాయ తోను = ఆ మనసును మాయా సౌందర్యం లేదా ప్రేమతో ఆకర్షించడం
👉 ఇది భావాలను శత్రువు అయినా మార్చగల ప్రేమ శక్తిని సూచిస్తుంది. ప్రేమ లేదా సౌందర్యం ద్వారా శత్రువు కూడా మారిపోవచ్చు అనే దృక్కోణం.
రాముడు అడవికి పోయిన సందర్భం (అరణ్యవాసం)
ఆ సందర్భంలో పారేడు = వెళ్ళిపోయాడు
పారాణి తోడ = ఆ పౌర్ణమి వెలుగులా ప్రకాశించే స్నేహితురాలి సాంగత్యంతో
👉 ఇది రెండు విధాలుగా చదవొచ్చు:
రాముడు అడవికి వెళ్లినప్పుడు సీతతో పాటు పోయిన దృశ్యాన్ని ప్రతిబింబించవచ్చు.
లేదా, రాముడి వంటి వదిలిపోవలసిన పరిస్థితిలోనూ చెలిమి పౌర్ణమి వెలుగు లాగా తోడై ఉండడం.
*****
మ.
పరమాత్మస్వర నామవిద్య విధిగన్ పాఠమ్ము నిత్యమ్ముగన్
గురు వాక్కుల్ సమతా మతమ్మగుటయున్ గొప్పంగనేస్తమ్ముగన్
సరి ధర్మం మది తెల్పభాగ్య మగుటన్ సారించకన్ విద్యలే
పరికింపంగ శతావధానమును సంప్రాప్తించె వైరాగ్యమే....47
పద్యం:
👉 పరమాత్మస్వరూపమైన నామస్మరణ – నామవిద్యను విధిగా (శ్రద్ధగా, క్రమంగా) నిత్యం అభ్యసించటం వల్ల...
👉 గురువు ఉపదేశించిన వాక్యముల ద్వారా సమతా (సమభావన), సత్మార్గ బోధలు నిష్టగా మతంగా స్థిరపడతాయి. ఇవే జీవితం గొప్ప నేస్తములు అవుతాయి.
👉 సరైన ధర్మాన్ని మనసుకు తెలియజేయడం నిజమైన భాగ్యంగా మారుతుంది. కానీ ఈ విషయంలో యథార్థంగా విద్యలు (గ్రంధాలు, పాఠశాలలు) స్వయంగా చాలా సందర్భాలలో నిర్లిప్తంగా ఉంటాయి.
👉 పరమోన్నతమైన శ్రద్ధ (శతావధానం – అనేక దిక్కులలో దృష్టి నిలిపే సామర్థ్యం) కొరకు పరికించాల్సింది వైరాగ్యమే – అదే మనస్సును నిలిపే సాధనం.
******
ఉ
అర్ణవ లక్ష్య శోధనల యానతి కార్య మహత్యమే యగున్
పర్ణను గానుభక్తియగు ప్రార్ధనలే గతి నిత్య సత్య, సం
కీర్ణము గాను మేలొ నర కీర్తిగ బాష్యము సర్వమే యగున్
నిర్ణయ కాల తీరుగను నీదగు దేహము తృప్తి నిచ్చుటన్....48
🌺 పద్యం విపుల భావార్థం:
జీవిత లక్ష్యం అనేది ఒక అర్ణవం (అతి విశాలమైన సముద్రం) లాంటిది. దాని అంతం కనిపించదు.
ఈ మహాలక్ష్యాన్ని తెలుసుకునే యాత్ర – అంటే మనం చేసే శోధన, సాధన, ధ్యానం – ఇది మామూలు పనికాదు.
ఈ యాత్ర కార్య మహత్యము – అంటే అత్యున్నతమైన ధర్మకర్తవ్యంగా నిలుస్తుంది.
ఇది మానవుని గొప్పతనానికి మార్గం చూపుతుంది.
ఒక ఆకుగా చిన్నదైన పర్ణము కూడా చెట్టు మీద జీవిస్తున్నట్టుగా,
మన జీవితం కూడా భక్తితో భర్తీ అయిన ప్రార్ధనలపై ఆధారపడి ఉంటుంది.
అవి మనం చేసే నిజమైన ప్రయాణములకు గతిగా, సత్యంగా మారతాయి.
ఈ ప్రార్థనలు – కేవలం మాటలే కాక, గానం లాంటి అనుభవంగా అనిపించే భక్తి ప్రకటనలు –
మానవుని నిజమైన గమ్యాన్ని చాటుతాయి.
జీవితంలో అనేక అనిశ్చితాలు, సందేహాలు – ఇవన్నీ కీర్ణములు (చిన్న చిన్న విభిన్న భావనలు).
కానీ ఈ బహుళ భావములను ఒక మేలైన నరుడు (జ్ఞాని, సిద్ధపురుషుడు)
తన జీవన విధానంతో కీర్తిగా మార్చి,
జీవితానికి ఒక బాష్యముగా (వివరణగా, మార్గదర్శిగా) నిలుస్తాడు.
అతని జీవితమే అనేకరికి శాస్వత సందేశమవుతుంది.
జీవితం చివరికి చేరే సమయంలో – అంటే నిర్ణయ కాలం (మరణానంతర సమయం) –
మన శరీరం, మన చరిత్ర తీరిగాను ఉండాలి – అంటే శాంతియుతంగా, తృప్తికరంగా ముగిసేలా ఉండాలి.
అది ఎలాగైతే ఉంటుంది?
నీదగు దేహము అంటే మాతృశ్రీ వంటి దివ్య తత్త్వం కలిగిన శరీరమూ, జీవన మార్గమూ
తృప్తిని నింపగలదు – అది ఇతరులకు కూడా శాంతిని ప్రసాదిస్తుంది.
******
ఉ.
కావ్యుడ నా సహాయమగు కావ్యము జీవిత సత్యమేయగున్
కావ్యము సత్కవీ శుకృత కాలమనస్సును నీయ మార్గమున్
భావ్యము తప్పకా జరుగు బాధ్యత కావ్యము తీరుయేయగున్
సేవ్యము నీవు సాగుయగు సీతల భాహ్యము తీరు యేయగన్...49
🌸 పద్యం భావము
నాకు (కవికి) సహాయమయ్యే శక్తిగా కావ్యము రూపంలో ప్రతిఫలిస్తుంది.
ఆమె అనుగ్రహంతో నా జీవిత సత్యం కావ్యంగా మలచబడుతుంది.
ఆమె మార్గం అనుసరించిన సత్కవులు, కాలజ్ఞానాన్ని పొందిన వారు కావ్యముల ద్వారా
మానవ మనస్సును మార్గనిర్దేశించగలరు.
కావ్యము అనేది కేవలం కళ కాదు —
అది మానవుడి భవిష్యత్తుపై ప్రభావం చూపే బాధ్యతతో కూడిన విధి.
ఇది బాధ్యతగా, శుద్ధమైన ప్రకటనగా నిలుస్తుంది.
ఈ విధమైన కావ్యాన్ని సేవనీయమైనదిగా, సీతల స్వభావంతో కూడినదిగా,
అంతర్గతంగా శుద్ధమైనదిగా, బాహ్య ప్రదర్శనల నుంచి ముక్తమైనదిగా
అమలు చేయగలవాడే మాతృశ్రీ — ఆమె ఆచార స్వరూపిణి.
******
ఉ.
అభ్రము లుండుటే నభము నాశన తత్త్వము యేల పోవునున్
విభ్రమ మందుటేమనసు విద్యల తీ రున మార్గయున్నతీ
శుభ్రత పాటమే మెపుడు సూత్రయశస్సగు శుద్ధ బ్రహ్మమున్
అభ్రష తప్పనట్టివిధి మానస మార్గము సర్వమే యగున్...50
🪔 ప్రతిపాద భావం:
అసత్యములైన "అభ్రములు" ఉండుటే – ఆకాశాన్ని కలుషితం చేయగలవు.
అలాగే మనస్సులో "విభ్రమము" ఉండుటే – విద్యా మార్గాన్ని మసకబార్చగలదు.
ఈ విషయాన్ని మాతృశ్రీ తన బోధన ద్వారా స్పష్టంగా చేస్తారు.
ఈ పద్యం ప్రతిపాదించేది ఏమిటంటే:
నభస్సు స్వభావం నిర్మలతే, కాని మేఘాల (అభ్రముల) వల్ల అది అర్ధం కాకుండా పోతుంది.
అలాగే, మనస్సు స్వరూపం శుద్ధత, కానీ విభ్రమాల వల్ల విద్యా యోగ్యత (జ్ఞాన మార్గం) కమ్మని అవుతుంది.
ఈవిషయాన్ని గ్రహించి శుభ్రత అనే నిత్యవిధిని పాటించుటవలన –
మన జీవితం ఒక శుద్ధ బ్రహ్మతత్త్వ సూత్రంగా మారుతుంది.
చివరికి, అభ్రష (అభ్రముల్లేని స్థితి – నిర్వికల్ప శుద్ధత) –
అది తప్పనిసరిగా పాటించవలసిన విధిగా,
మనస్సును శుద్ధి చేసి ఆత్మజ్ఞాన మార్గంలో నడిపించేది అవుతుంది.
అందుకే మాతృశ్రీ ప్రబోధంలో బాహ్య అభ్రములు మాత్రమే కాదు – అంతర్ముఖ విభ్రమాలు కూడా తొలగించాల్సినవే.
******
