ఓం శ్రీ రామ్ - శ్రీ మాత్రేనమ:
సర్వేజనాసుఖినోభవంతు
ప్రేమామృతం - (కొత్తది ) ఛందస్సు
రచన :మల్లాప్రగడ శ్రీదేవి రామకృష్ణ
UIIUI - UIII - (3) - UIIUI - UIIU
1 . సర్వ మతాల సారమును - సర్వము కొల్చె దేముడును
పెన్నిధి లాగా ఆదుకొనును - జబ్బు లెకుండా చూడుటయు
సత్యము తెల్సుకొనుటయే.
3. పుట్టిన ఊరు మేడల తొ - ఉన్న తెనాలి, ధైర్యమును
జీవన మమ్మ నేర్పినది - సత్యమును తెల్పి బ్రతకమ
నీ,పిత నేర్పిన శ్రమయే
4. పాఠము నేర్పె పుణ్యభువి - రక్షణ పేరు పెంచటము
తెల్గు సమీప వెలుగెను - నల్గురుకీ సువిద్యయును
పంచుట వేద పలుకుయే.
5. కోర్కల కొత్త మార్గమున - పట్టణ జల్స లేమరిగి
డబ్బుల యావ పెరిగెను - ఇష్టము వచ్చి ఖర్చులను
చేయుట మోజు కల్గుటయే.
6. ఆదియు నన్ను ఆదరణ - చూపిన పల్లె ప్రేమలను
తెల్సిన నేను ఇప్పుడును - సేవలు అంద చేయుటయు
పల్లె ఋణం తీర్చు టయే.
7. తేనెలొ మాగీ తీయన గ - మామిడి పండు ప్రేమయును
అమ్మ ప్రేమ అంతయును - మామిడి కన్న తీయగును
స్వత్సము గానె ఉండుటయే.
8. చల్లని మంచు కన్నయును - వెచ్చని అగ్ని కన్నయును
భూమియు మేలు చూపినను - నింగిన ఉన్న అంతయును
అమ్మను మించి ఏదియులెదే.
9. అక్రమ వక్ర మార్గమున - మూర్కుల కోప తాపమున
తామస వళ్ళ జాతులను - పిచ్చిత నం తొ అనేకముగ
కష్టము పాలు చేయువక్రా.
10. ఏమియు ఉంది లోకమున - స్వర్గ సుఖాలు ఎక్కడను
లేకయు కష్ట మే ఉదయ - భానుల తిర్గి సేవలను
పంచుట యే యశస్సులదీ.
11. ఈ నిశి రాత్రి పువ్వులను - నవ్వుల కాంతి వెల్గులను
రమ్యముగా సరాగమును - తెల్పి సమాన ప్రేమలను
పంచి సమంగ బ్రతుకుటే.
12 . వెన్నను పూసి వేదనను - మాత్రలు వేసి రోగమును
బుజ్జి అనీ మనసును - చల్లగ మంచి మాటలను
స్వేదము లేక పంచావురా
13. కళ్ళతొ నన్ను అర్ధించియు - శోకము తీర్చి వెన్నంటియు
హృదయ తాప తగ్గించియు - శాంతము నాకు కల్గించియు
కళ్లతొ నే కౌగిలించావు రా.
14. శక్తిని వృధా చేయకము - భక్తిని మర్చి ఉండకుము
బుద్ధ్దిని వ్యర్ధ పర్చకము - యుక్తితొ మంచి గ్రహించుము
గీతను బట్టి బ్రతుకుమురా.
15. డబ్బుల జబ్బు ఉండినను - గుట్టు రట్టు చేసినను
బుద్ధికి ఇచ్ఛ లేకయును - మర్మము ఏది లేకయును
ప్రాణంతొ ఉండు టెందుకురా.
16. పుట్టిన తెచ్చు దేదియును - మెట్టిన ఇచ్చు దేదియును
మధ్యన వచ్చు దేదియును - స్త్రీ వల నొచ్చు దేదియును
సౌఖ్యము నివ్వ దేదియురా.
17. శ్రీమతి నమ్మి మారుటను - శ్రీపతి విడ్చి పోవుటను
విద్యను వ్యర్థం చేయుటను - నమ్మియు మోస పోవుటను
ఎప్పుడు నీవు చేయకురా.
18. న్నులు చూపి పుట్టుటయు - కన్నులు మూసి గిట్టుటయు
రెప్పల పోటు గొప్పదియు - దానము చేసే కళ్ళలొను
సూర్యుడు వెల్గులా మనిషే.
19. మత్తుయు జూదం ఎందుకుయు - మూర్కుల వలే మారకము
-మంత్రము శక్తి ఆవాహము - ధైర్యము పెంచే భక్తియును
- మార్గము గానే ఉండునురా
20. పెద్దల కేమి చెప్పవలె - పేదల భాద నంతయును
ఓర్పుతొ ఉండి భాదలను - తీర్చుట తల్లి లాకడుపు
తీపిని అంచి ఉండుమురా .
21. జాతక నమ్మి మారటము - వాస్తులు నమ్మి మార్చుటయు
గొప్పల కోసం పోవుటయు - ఎందుకు కృషి నీ తలచి
నమ్మిన ఋషీ కాగలవూ.
22. తప్పులు ఒప్పినా మనసు - తేలిక, ఒప్పు కోనియడ
తిప్పల తప్ప వూ మది లొ - తప్పులు చేయ నీ నరులు
లోకము లోన లేరునులే
23. కోట్ల గడించి నా మెతుకు - అన్నము, ఓర్పే, ఆకలికి
సంతస మంత వాకిలికి - పంతము అడ్డు చీకటికి
వెన్నెల పంచు అందరికే.
24. మొక్కలు వంగి సాయపడు - పిల్లలు పెర్గి భాదపడు
వృక్షము పెర్గి గాలులను - పంచుట లోక రీతియును
కాలము బట్టి ఉండుమురా.
25. నీకుయు నచ్చి నాకమగు - నీకుయు నచ్చ శోకమగు
తప్పులు చేయు టెందుకుయు - ఒప్పులు చేసి జీవితము
చల్లగా పంచి ఉండుమురా.
26. దీపము వెలుగు పొందుటయు - చీకటి తిట్టు టెందుకుయు సిగ్గులు చూపె మానసము - చిన్న సహాయ కారగును చీకటి వెల్గె జీవమురా .
27. లేరని తప్పు పల్కుటయు - రారని వత్తి చెప్పుటయు
వచ్చె దరూ అనేపలుకు - గాయము మానివేయుటయు
ప్రాణము నిల్పి బ్రతుకురా.
28. అగ్నిపు నీత లౌఅక్షర - బాణమే నాకు రక్షణయు
నిర్ణయ విజ్ఞ ప్రేరణయె - వచ్చిన బంధు దీవనలె
నిత్యము సత్యమే అగుటే.
29. కర్తల పాలనా క్రమము - సాక్షిగా మేలు చేయుటయు
మర్మము బట్టి తెల్పుటయు - శక్తిని బట్టి నేర్పుటయు
వ్యక్తి గ యుక్తి ప్రేరణయే.
30. సూక్తుల సాధనే మనకు - సాక్షుల ప్రేమ యే మనకు
పాఠము చెప్పు గాత్రముతొ - సౌఖ్యము పంచు మార్గమున
పాలన చేయు టేమనకూ
31. నేనొక మోటు మానసిని - నేర్చిన విద్య తక్కువయే
జ్ఞానము పంచె శారదని - ప్రార్ధన తో వరమ్ములను
కోరితి సేవ చేయుటకే.
32. సంఘము కోరి విద్యలను - పంచుట నిల్చి తోడ్పడుట
తల్లియు తండ్రియే మనకు - దీవెన నమ్ము టే కవిగ
సేవలు చేయు టే పనిగా.
33. పొద్దునె లేచి వ్రాయటయు - నిత్యము సత్య మార్గమున
విద్యయు ధర్మ మార్గము - దానము చేసి తృప్తి పడె
జీవన మే దినమ్ము సిరీ.
34. .తూరుఫు తెల్ల వారినది - బిడ్డల మేలు తల్లి తపన
తోరణ మే అలంకరణ - చేసిన భర్త సేవ వలన
వేళకు భార్య సావసమే
35. మంచు తుషార బిందువులు - మానస తీగలే యగును -
తెల్లని పట్టు చీరమణి - మోహిత భావమే కలుగు
స్త్రీలలొ ప్రేమ అమృతమే
౩౬. నాపలుకే నవాభ్యుదయ - నామనసే సెవాభ్యుదయ
నా రణమే త్రుప్తోభ్యుదయ - మౌనము విప్పి చెప్పుటయే
దైవము కోరె ప్రార్ధనయే
-((*))--
ఓం శ్రీ రామ్ - శ్రీ మాత్రే నమ:
సర్వేజనాసుఖినోభవంతు
స్త్రీ - పురుష - సాహిత్యం (చందస్సు )
భావనాలయ - ర/న/త/భ/య/జ/స/ర/గగ
UIU IIIU - UIU IIIU - UIU IIIU - UIU UU
26 ఉత్కృతి 5152059
రచన మల్లాప్రగడ శ్రీదేవి రామకృష్ణ
ప్రేమయే మగువ శృం - గారలాస్యమును పం
చేందుకే సుసమయం - కోసమే ఉండే
సరసం తెగువ భా - ష్యం అనేకములుగా
దివ్య భావములతో- సేవలే పంచే
దివ్వెగా వెలుఁగుచున్ - గువ్వగాఁ బలుకుచున్ -
మువ్వగాఁ మొరయుచున్ - శ్రీమతీ పల్కే
రవ్వగా మెఱయుచున్ - పువ్వుగా విరియుచున్ -
నవ్వులన్ జిలుకుచున్ - ప్రేమనూ చూపే
రివ్వగాఁ గదలుచున్ - సవ్వడిన్ జెలఁగుచున్ -
దవ్వులన్ శశివలెన్ - నవ్వు తూ చూసే
ఇవ్వఁగా వలపు నం-దివ్వఁగా ముదము లం-
దివ్వఁగా హృదయ మో - సుందరీ సేవే
ముద్దుగా మనసునే - పంచెనే మమతతో
భర్తయే పలుకుతో - సంతోషం పంచే
--((*))--
*ఛందస్సు న్యాయం
కమనీయ దృశ్యమే - కమనీయ కావ్యమే
కమనీయ భాష్యమే - కమనీయ మంత్రం
కనువిందు సిద్ధియే - కనువిందు సఖ్యతే
కనువిందు ధర్మమే - కనువిందు మార్గం
విధిరాత కయ్యమే - విధిరాత నెయ్యమే
విధిరాత వియ్యమే - విధిలేని కాలం
కనుపాప అద్దమే - కనుపాప రక్షణే
కనుపాప చూఫులే - కనుపాప లీలా
మహిలోన పుట్టుటే - మహిలోన జచ్చుటే
మహిలోన మంటలే - మదిలోన భీతీ
నిముషంలొ మార్పులే - నిముషం లొ తీర్పులే
నిముషం లొ కూర్పులే - సమయం లొ మార్పే
మరుగేల ఓశివా - మరుగేల ఓ ఉషా
మరుగేల ఓసిరీ - మరుగేల నీతో
మదిలోని కాంతియే - మదిలోన మాయయే
మదిలోన ప్రేమయే - మదిలోని ప్రియం
సువిధేయ శ్రీమతీ - సువిధేయ శ్రీపతీ
సువిధేయ నెయ్యమే - సువిధాతా లీలా
--((*))--
*స్త్రీ పురుష తత్త్వం(ఛందస్సు )
రచయత మల్లపగడ రామకృష్ణ
కనుపాప చూపులకు - కమనీయ సౌరభము
చిరునవ్వు చిందులకు - కమనీయ శోభా
విరజాజి పువ్వులతొ - కనువిందు చేయుటకు
సువిశాల వెన్నెలలు - కురిపించే రావా
మనసార మంగళము - మమతాను రాగమును
మురిపాల ముందిడుచు - మురిపించ రావా
మదిలోన మాటలను - మధురాతి వాసనతొ
మకరంద మాలికతొ - సుఖమివ్వ రావే
సిరులెల్ల వచ్చుటకు - సిరివాణి మాటలతొ
సరసాలు పంచుటకు - మధురంగ మారే
మనసున్న చిన్నదియు - మనసంత మౌనముగ
మదిలోని ఊహలను - కురులుప్పి చెప్పే
విరిదండ దాల్చుకొని - చరణాల నందియల -
సరసాల నందముగ - దరిరమ్ము దేవీ
వరవీణ మీటుచును - స్వరమాల నల్లుచును -
హరుసమ్ము జల్లుచును - వరమిమ్ము దేవీ
సిరివాణి హృల్లయల - సిరులెల్లఁ జిందిడుచు -
మురిపాల ముందిడుచు - మురిపించ రావా
తరుణేందు బింబ నవ - కిరణాల సోయగపు -
చిఱునవ్వు వెన్నెలల - కురిపించ రావా
వలపొక్క యాటయగు - వలపొక్క పాటయగు -
వలపొక్క బాటయగు - నిల జీవమందున్
వలపొక్క భావమగు - వలపొక్క రావమగు -
వలపొక్క నావయగు - నిల జీవమందున్
వలపొక్క యాసయగు - వలపొక్క లాసమగు -
వలపొక్క రాసమగు - నిల జీవమందున్
వలపొక్క పుష్పమగు - వలపొక్క ఖష్పమగు -
వలపొక్క బాష్పమగు - నిల జీవమందున్
(ఖష్పము=కోపము)
***
సర్వేజనాసుఖినోభవంతు
ప్రేమామృతం - (కొత్తది ) ఛందస్సు
రచన :మల్లాప్రగడ శ్రీదేవి రామకృష్ణ
UIIUI - UIII - (3) - UIIUI - UIIU
1 . సర్వ మతాల సారమును - సర్వము కొల్చె దేముడును
పెన్నిధి లాగా ఆదుకొనును - జబ్బు లెకుండా చూడుటయు
సత్యము తెల్సుకొనుటయే.
2. జాబిలి కన్న గొప్పదియు - మల్లెల కన్న తెల్లదియు
మీగడ కన్న మించినది - వెన్నెల కన్న చల్లనిది
బిడ్డపై అమ్మ ప్రేమయెరా
జీవన మమ్మ నేర్పినది - సత్యమును తెల్పి బ్రతకమ
నీ,పిత నేర్పిన శ్రమయే
4. పాఠము నేర్పె పుణ్యభువి - రక్షణ పేరు పెంచటము
తెల్గు సమీప వెలుగెను - నల్గురుకీ సువిద్యయును
పంచుట వేద పలుకుయే.
5. కోర్కల కొత్త మార్గమున - పట్టణ జల్స లేమరిగి
డబ్బుల యావ పెరిగెను - ఇష్టము వచ్చి ఖర్చులను
చేయుట మోజు కల్గుటయే.
6. ఆదియు నన్ను ఆదరణ - చూపిన పల్లె ప్రేమలను
తెల్సిన నేను ఇప్పుడును - సేవలు అంద చేయుటయు
పల్లె ఋణం తీర్చు టయే.
7. తేనెలొ మాగీ తీయన గ - మామిడి పండు ప్రేమయును
అమ్మ ప్రేమ అంతయును - మామిడి కన్న తీయగును
స్వత్సము గానె ఉండుటయే.
8. చల్లని మంచు కన్నయును - వెచ్చని అగ్ని కన్నయును
భూమియు మేలు చూపినను - నింగిన ఉన్న అంతయును
అమ్మను మించి ఏదియులెదే.
9. అక్రమ వక్ర మార్గమున - మూర్కుల కోప తాపమున
తామస వళ్ళ జాతులను - పిచ్చిత నం తొ అనేకముగ
కష్టము పాలు చేయువక్రా.
10. ఏమియు ఉంది లోకమున - స్వర్గ సుఖాలు ఎక్కడను
లేకయు కష్ట మే ఉదయ - భానుల తిర్గి సేవలను
పంచుట యే యశస్సులదీ.
11. ఈ నిశి రాత్రి పువ్వులను - నవ్వుల కాంతి వెల్గులను
రమ్యముగా సరాగమును - తెల్పి సమాన ప్రేమలను
పంచి సమంగ బ్రతుకుటే.
12 . వెన్నను పూసి వేదనను - మాత్రలు వేసి రోగమును
బుజ్జి అనీ మనసును - చల్లగ మంచి మాటలను
స్వేదము లేక పంచావురా
13. కళ్ళతొ నన్ను అర్ధించియు - శోకము తీర్చి వెన్నంటియు
హృదయ తాప తగ్గించియు - శాంతము నాకు కల్గించియు
కళ్లతొ నే కౌగిలించావు రా.
14. శక్తిని వృధా చేయకము - భక్తిని మర్చి ఉండకుము
బుద్ధ్దిని వ్యర్ధ పర్చకము - యుక్తితొ మంచి గ్రహించుము
గీతను బట్టి బ్రతుకుమురా.
15. డబ్బుల జబ్బు ఉండినను - గుట్టు రట్టు చేసినను
బుద్ధికి ఇచ్ఛ లేకయును - మర్మము ఏది లేకయును
ప్రాణంతొ ఉండు టెందుకురా.
16. పుట్టిన తెచ్చు దేదియును - మెట్టిన ఇచ్చు దేదియును
మధ్యన వచ్చు దేదియును - స్త్రీ వల నొచ్చు దేదియును
సౌఖ్యము నివ్వ దేదియురా.
17. శ్రీమతి నమ్మి మారుటను - శ్రీపతి విడ్చి పోవుటను
విద్యను వ్యర్థం చేయుటను - నమ్మియు మోస పోవుటను
ఎప్పుడు నీవు చేయకురా.
18. న్నులు చూపి పుట్టుటయు - కన్నులు మూసి గిట్టుటయు
రెప్పల పోటు గొప్పదియు - దానము చేసే కళ్ళలొను
సూర్యుడు వెల్గులా మనిషే.
19. మత్తుయు జూదం ఎందుకుయు - మూర్కుల వలే మారకము
-మంత్రము శక్తి ఆవాహము - ధైర్యము పెంచే భక్తియును
- మార్గము గానే ఉండునురా
20. పెద్దల కేమి చెప్పవలె - పేదల భాద నంతయును
ఓర్పుతొ ఉండి భాదలను - తీర్చుట తల్లి లాకడుపు
తీపిని అంచి ఉండుమురా .
21. జాతక నమ్మి మారటము - వాస్తులు నమ్మి మార్చుటయు
గొప్పల కోసం పోవుటయు - ఎందుకు కృషి నీ తలచి
నమ్మిన ఋషీ కాగలవూ.
22. తప్పులు ఒప్పినా మనసు - తేలిక, ఒప్పు కోనియడ
తిప్పల తప్ప వూ మది లొ - తప్పులు చేయ నీ నరులు
లోకము లోన లేరునులే
23. కోట్ల గడించి నా మెతుకు - అన్నము, ఓర్పే, ఆకలికి
సంతస మంత వాకిలికి - పంతము అడ్డు చీకటికి
వెన్నెల పంచు అందరికే.
24. మొక్కలు వంగి సాయపడు - పిల్లలు పెర్గి భాదపడు
వృక్షము పెర్గి గాలులను - పంచుట లోక రీతియును
కాలము బట్టి ఉండుమురా.
25. నీకుయు నచ్చి నాకమగు - నీకుయు నచ్చ శోకమగు
తప్పులు చేయు టెందుకుయు - ఒప్పులు చేసి జీవితము
చల్లగా పంచి ఉండుమురా.
26. దీపము వెలుగు పొందుటయు - చీకటి తిట్టు టెందుకుయు సిగ్గులు చూపె మానసము - చిన్న సహాయ కారగును చీకటి వెల్గె జీవమురా .
27. లేరని తప్పు పల్కుటయు - రారని వత్తి చెప్పుటయు
వచ్చె దరూ అనేపలుకు - గాయము మానివేయుటయు
ప్రాణము నిల్పి బ్రతుకురా.
28. అగ్నిపు నీత లౌఅక్షర - బాణమే నాకు రక్షణయు
నిర్ణయ విజ్ఞ ప్రేరణయె - వచ్చిన బంధు దీవనలె
నిత్యము సత్యమే అగుటే.
29. కర్తల పాలనా క్రమము - సాక్షిగా మేలు చేయుటయు
మర్మము బట్టి తెల్పుటయు - శక్తిని బట్టి నేర్పుటయు
వ్యక్తి గ యుక్తి ప్రేరణయే.
30. సూక్తుల సాధనే మనకు - సాక్షుల ప్రేమ యే మనకు
పాఠము చెప్పు గాత్రముతొ - సౌఖ్యము పంచు మార్గమున
పాలన చేయు టేమనకూ
31. నేనొక మోటు మానసిని - నేర్చిన విద్య తక్కువయే
జ్ఞానము పంచె శారదని - ప్రార్ధన తో వరమ్ములను
కోరితి సేవ చేయుటకే.
32. సంఘము కోరి విద్యలను - పంచుట నిల్చి తోడ్పడుట
తల్లియు తండ్రియే మనకు - దీవెన నమ్ము టే కవిగ
సేవలు చేయు టే పనిగా.
33. పొద్దునె లేచి వ్రాయటయు - నిత్యము సత్య మార్గమున
విద్యయు ధర్మ మార్గము - దానము చేసి తృప్తి పడె
జీవన మే దినమ్ము సిరీ.
34. .తూరుఫు తెల్ల వారినది - బిడ్డల మేలు తల్లి తపన
తోరణ మే అలంకరణ - చేసిన భర్త సేవ వలన
వేళకు భార్య సావసమే
35. మంచు తుషార బిందువులు - మానస తీగలే యగును -
తెల్లని పట్టు చీరమణి - మోహిత భావమే కలుగు
స్త్రీలలొ ప్రేమ అమృతమే
౩౬. నాపలుకే నవాభ్యుదయ - నామనసే సెవాభ్యుదయ
నా రణమే త్రుప్తోభ్యుదయ - మౌనము విప్పి చెప్పుటయే
దైవము కోరె ప్రార్ధనయే
ఓం శ్రీ రామ్ - శ్రీ మాత్రే నమ:
సర్వేజనాసుఖినోభవంతు
స్త్రీ - పురుష - సాహిత్యం (చందస్సు )
భావనాలయ - ర/న/త/భ/య/జ/స/ర/గగ
UIU IIIU - UIU IIIU - UIU IIIU - UIU UU
26 ఉత్కృతి 5152059
రచన మల్లాప్రగడ శ్రీదేవి రామకృష్ణ
ప్రేమయే మగువ శృం - గారలాస్యమును పం
చేందుకే సుసమయం - కోసమే ఉండే
సరసం తెగువ భా - ష్యం అనేకములుగా
దివ్య భావములతో- సేవలే పంచే
దివ్వెగా వెలుఁగుచున్ - గువ్వగాఁ బలుకుచున్ -
మువ్వగాఁ మొరయుచున్ - శ్రీమతీ పల్కే
రవ్వగా మెఱయుచున్ - పువ్వుగా విరియుచున్ -
నవ్వులన్ జిలుకుచున్ - ప్రేమనూ చూపే
రివ్వగాఁ గదలుచున్ - సవ్వడిన్ జెలఁగుచున్ -
దవ్వులన్ శశివలెన్ - నవ్వు తూ చూసే
ఇవ్వఁగా వలపు నం-దివ్వఁగా ముదము లం-
దివ్వఁగా హృదయ మో - సుందరీ సేవే
ముద్దుగా మనసునే - పంచెనే మమతతో
భర్తయే పలుకుతో - సంతోషం పంచే
--((*))--
*ఛందస్సు న్యాయం
కమనీయ దృశ్యమే - కమనీయ కావ్యమే
కమనీయ భాష్యమే - కమనీయ మంత్రం
కనువిందు సిద్ధియే - కనువిందు సఖ్యతే
కనువిందు ధర్మమే - కనువిందు మార్గం
విధిరాత కయ్యమే - విధిరాత నెయ్యమే
విధిరాత వియ్యమే - విధిలేని కాలం
కనుపాప అద్దమే - కనుపాప రక్షణే
కనుపాప చూఫులే - కనుపాప లీలా
మహిలోన పుట్టుటే - మహిలోన జచ్చుటే
మహిలోన మంటలే - మదిలోన భీతీ
నిముషంలొ మార్పులే - నిముషం లొ తీర్పులే
నిముషం లొ కూర్పులే - సమయం లొ మార్పే
మరుగేల ఓశివా - మరుగేల ఓ ఉషా
మరుగేల ఓసిరీ - మరుగేల నీతో
మదిలోని కాంతియే - మదిలోన మాయయే
మదిలోన ప్రేమయే - మదిలోని ప్రియం
సువిధేయ శ్రీమతీ - సువిధేయ శ్రీపతీ
సువిధేయ నెయ్యమే - సువిధాతా లీలా
--((*))--
*స్త్రీ పురుష తత్త్వం(ఛందస్సు )
రచయత మల్లపగడ రామకృష్ణ
కనుపాప చూపులకు - కమనీయ సౌరభము
చిరునవ్వు చిందులకు - కమనీయ శోభా
విరజాజి పువ్వులతొ - కనువిందు చేయుటకు
సువిశాల వెన్నెలలు - కురిపించే రావా
మనసార మంగళము - మమతాను రాగమును
మురిపాల ముందిడుచు - మురిపించ రావా
మదిలోన మాటలను - మధురాతి వాసనతొ
మకరంద మాలికతొ - సుఖమివ్వ రావే
సిరులెల్ల వచ్చుటకు - సిరివాణి మాటలతొ
సరసాలు పంచుటకు - మధురంగ మారే
మనసున్న చిన్నదియు - మనసంత మౌనముగ
మదిలోని ఊహలను - కురులుప్పి చెప్పే
విరిదండ దాల్చుకొని - చరణాల నందియల -
సరసాల నందముగ - దరిరమ్ము దేవీ
వరవీణ మీటుచును - స్వరమాల నల్లుచును -
హరుసమ్ము జల్లుచును - వరమిమ్ము దేవీ
సిరివాణి హృల్లయల - సిరులెల్లఁ జిందిడుచు -
మురిపాల ముందిడుచు - మురిపించ రావా
తరుణేందు బింబ నవ - కిరణాల సోయగపు -
చిఱునవ్వు వెన్నెలల - కురిపించ రావా
వలపొక్క యాటయగు - వలపొక్క పాటయగు -
వలపొక్క బాటయగు - నిల జీవమందున్
వలపొక్క భావమగు - వలపొక్క రావమగు -
వలపొక్క నావయగు - నిల జీవమందున్
వలపొక్క యాసయగు - వలపొక్క లాసమగు -
వలపొక్క రాసమగు - నిల జీవమందున్
వలపొక్క పుష్పమగు - వలపొక్క ఖష్పమగు -
వలపొక్క బాష్పమగు - నిల జీవమందున్
(ఖష్పము=కోపము)
***
అనుమాన మయ్యదియు - పెనుభూతమౌను గద -
విను నీకు సందియము - మనమందు వద్దే
కనుముందు నుండునది - కనుపించుచున్నదియు -
ననిశమ్ము నిక్క మవ - దని చెప్పుచుంటిన్
నిను దప్ప నేనెవరిఁ - గనలేదు నా సకియ -
విను మొట్టు నీపయినఁ - గనకాంగి యుంతున్
మునువోలె నిర్వురము - మనుచుంద మిఁకమీఁద -
నని చెప్ప నా ప్రియుఁడు - విని యామె నవ్వెన్
--((*))--
కమనీయ కావ్య మొక - నయనముల కృతియు
మనసుతో కలియుటకు - కావలయు సతియు
కనుదోయి వ్రాయు నొక - కవనముల కృతియు
కనులతోఁ జదువుటకు - కావలయు మతియు
సుమరాగ సఖ్యతకు - పరువముల కలయు
అనురాగ మల్లికకు - కమలములు వలయు
హిమబిందు పుష్పముకు - దళములె కలసియు
పవళింపు రాగముకు - సుఖములను బడయు
కనులంత పెద్దవిగ - మరువము మెరిసియు
మనసంత మచ్చికగ - కలతొ మనవలయు
తనువంత సంబరము - సరిగమల తపనయు
కళలంత సమ్మతము - తరుణమున సుఖియు
ఆనంద సంద్రమున - నలలపైఁ దేల
నేనైతిఁ దూఁగఁగా - నిక్కముగ డోల
కానదే కన్నులకు - గమ్యమది యెందు
కాని నే సాఁగెదను - కదలుచును ముందు
(2) రమణ కవి పద్ధతి -
మోదమున నిట వచ్చి - ముద్దు లందిమ్మా
ఖేదమును బాపంగఁ - గృపతోడ రమ్మా
నాదరియు నీవుండ - నాకేల సొమ్ముల్
హ్లాదమున కొక కుండ - యందు క్షీరమ్ముల్
మానసము పిల్చె నిను - మన్ననల దేవా
యాననము సూపగను - నందములఁ దేవా
వీణియల నాదములఁ - బ్రేమ రవ మీవా
కానుకల నిచ్చెదను - కావ నను రావా
(ఇది వనమయూర వృత్తమే)
*స్త్రీ సౌందర్య పిపాసి (ఛందస్సు )
నీ వలపు తలపును - నేను గన లేదే
నీ మనసు తపనను - వేగ విన లేదే
నీ నగవు చిత్రమును - ఏల తల చేదే
కానుకగా నా కిదియు చాలు
కాలమును మరువకు - ఆసమయ మందే
దీపమును వదలకు - ఆ నళిని యందే
పాపమును తలవకు - ఆతలపు లందే
కానుకగా నా కిదియు చాలు
చేరువుగ తలపడి - మేలి వల వద్దే
మాటలను వదలియుఁ - మౌన మన వద్దే
వేషమును మరిచియు - మాన మన వద్దే
కానుకగా నా కిదియు చాలు
చేరి వలువల మడి - మాయ లన వద్దే
ఏది ఇది అది అని - మాట లన వద్దే
కాల అను మతి ఇది - పాప మన వద్దే
కానుకగా నా కిదియు చాలు
నీ నగవు చిత్రమును - నేను గన నీ నా
మానసము చిత్రమగు - మాయఁ బడెఁగాదా
వేణువును ధేనువయి - వేగ వినలేనా
కానుకగ నాకిదియు చాలు
ఈరాత్రి భవ్యమై - యీరాత్రి దివ్యమై
యీరాత్రి నవ్యమై - యింపు నలరె
శరదిందు కాంతిలోఁ - జెల్వ మీ జగతి
సరసమ్ము లాడంగ రా
మిత్రుని మార్గమున - మేఘమా కంటివే
చైత్రపు రాత్రిలోఁ - జల్లని గాలిలో
నాత్రము హెచ్చయ్యె - నాతనిన్ గానఁగా
నేత్రముల నిర్ఝరిణులే
వరదా కరుణించి - వాంఛలఁ దీర్చు
తెరువున్ దయయుంచి - తెల్పుము నాకు
నెఱగా మనికిలో - నింపుము కాంతి
ధరపై నీవె నాతోడు
అమలా అతులా - అచలా వరదా
కమలా దయితా - కవితా సరితా
విమలా నిను నే - విరులన్ గొలుతున్
నమన మ్మిదిగో హరి
ఓర్పు ఓపిక ఉన్నంతవరకు
వద్దన్నా మనపని మనం చేయాలి
కాల వశులు సర్వులు! నిల
కాలమె పక్వంబు సేయు కాగలపనులన్
కాలము దగ్గరె ఋక్కని
కాలంబము ధర్మపరుల కరుదనిపింపన్
--((*))--
ఇంత అనకురా - ప్రాణ మున కురా
చింత వలదురా - భావి వెలు గురా
చెంత నిలువరా - చేరు ఘడియరా
కాంత నిధి కదురా
స్వాస మనదిరా - ద్యాస మనదిరా
ప్రేమ మనసురా - తీపి పలుకురా
స్వేత తలపురా - పేరు కలుపురా
కాంత నిధి కదురా
చింత వలదురా - శ్రీలు గలుఁగురా
వంత తొలఁగురా - భావి వెలుఁగురా
చెంత నిలువరా - చేరు ఘడియరా
కంతు జనకుఁడా రా
మలుపులో తీపిగా - ఆకలి తీర్చు
కరువులో ఆశగా - మాయని మార్చు
మనసులో నీవెగా - మాయని సొమ్ము
దినములో రాత్రిలోఁ - దీపి నాకిమ్ము
వనములోఁ బూలలా - వాంఛలే పూచె
అనఘ రా నన్ను జూడన్
రజనిలోఁ జంద్రుండు - రమ్యమై వెల్గె
కుజనుఁడా చూపవే - కూర్మిని నాకు
విజనమౌ వనములోఁ - బ్రేమ లేదయ్యె
నిజముగా బ్రదుకేలనో
(పై రెండు పద్యములలో మొదటి మూడు పాదాలు ద్విపద పాదములే)
రారా త్వరగా - రసమయము యీరాత్రి
మారా కుమారా - మధురతర మీధాత్రి
నారీమణియో - నవరసాల పుట్టిల్లు
కోరెన్ జేరర
అమ్మ అటు చూడు - మందముగఁ జంద్రుఁడే
అమ్మ యతి త్వరగ - యా చంద్రు నాకిమ్ము
చిమ్ము నెలవెలుఁగుఁ - జేతిలోఁ బట్టుతా
నమ్మ పరుగెత్తుతా
****
*స్త్రీ పురుష తత్త్వం
హృల్లయ - స/జ/న/జ/భ/న/ర/న/స/య - రెండేసి గణములకు ప్రాసయతి
IIUI UIII - IIUI UIII - IIUI UIII - IIUI UU
30 మహః 334228460
కనుపాప కాలమున - కమనీయ భావమును
కనువిందు చేయుటయు - కలలేలు ఆశా
నవనీత గలబిబం - నవనాడులే వదలి
నయనాంధ కారముకు - వెలుగేను పంచే
సమపాలు పంచుటయు - సమభావ పెంచుటయు
సఖిలాలి సామ్యమున - శుభరాత్రి సంతే
లయకార లోలకము - లుకలేలు లాస్యమును
లతలాలి కోపమును - మదిలేలు వింతే
చిరునవ్వు వెన్నెలలు - చిరుజీవి పోకడకు
సనజాజి పువ్వులయు - అణువూను మార్చే
కలలేలు భర్తకును - కనువిందు చేయుటకు
నవమల్లె నాట్యముతొ - సుఖశాంతి పంచే
హృల్లయ -
నేను కల్పించిన ఈ హృల్లయ కూడ లయగ్రాహి వర్గమునకు చెందినదే. ఇందులోని పంచమాత్రా గణములు వరుసగా సల/భల/సల/భల/సల/భల/సల/గగ. ఒక గణము లఘువుతో ఆరంభమయితే, తఱువాతిది గురువుతో ఆరంభమవుతుంది ఇందులో, అందువలన గతిలో ఒక వైవిధ్యము కలుగుతుంది. లయ వృత్తములకన్నియు ప్రాసయతులే, కావున దీనికి కూడ ప్రాసయతియే. క్రింద నా ఉదాహరణములు -
*స్త్రీ పురుష తత్త్వం
హృల్లయ - స/జ/న/జ/భ/న/ర/న/స/య - రెండేసి గణములకు ప్రాసయతి
IIUI UIII - IIUI UIII - IIUI UIII - IIUI UU
30 మహః 334228460
విరిదండ దాల్చుకొని - చరణాల నందియల -
సరసాల నందముగ - దరిరమ్ము దేవీ
వరవీణ మీటుచును - స్వరమాల నల్లుచును -
హరుసమ్ము జల్లుచును - వరమిమ్ము దేవీ
సిరివాణి హృల్లయల - సిరులెల్లఁ జిందిడుచు -
మురిపాల ముందిడుచు - మురిపించ రావా
తరుణేందు బింబ నవ - కిరణాల సోయగపు -
చిఱునవ్వు వెన్నెలల - కురిపించ రావా
వలపొక్క యాటయగు - వలపొక్క పాటయగు -
వలపొక్క బాటయగు - నిల జీవమందున్
వలపొక్క భావమగు - వలపొక్క రావమగు -
వలపొక్క నావయగు - నిల జీవమందున్
వలపొక్క యాసయగు - వలపొక్క లాసమగు -
వలపొక్క రాసమగు - నిల జీవమందున్
వలపొక్క పుష్పమగు - వలపొక్క ఖష్పమగు -
వలపొక్క బాష్పమగు - నిల జీవమందున్
(ఖష్పము=కోపము)
అనుమాన మయ్యదియు - పెనుభూతమౌను గద -
విను నీకు సందియము - మనమందు వద్దే
కనుముందు నుండునది - కనుపించుచున్నదియు -
ననిశమ్ము నిక్క మవ - దని చెప్పుచుంటిన్
నిను దప్ప నేనెవరిఁ - గనలేదు నా సకియ -
విను మొట్టు నీపయినఁ - గనకాంగి యుంతున్
మునువోలె నిర్వురము - మనుచుంద మిఁకమీఁద -
నని చెప్ప నా ప్రియుఁడు - విని యామె నవ్వెన్
సూచన - సామాన్యముగా పుస్తకాలలో ఛందస్సులు 26 సంఖ్యవఱకే. రమణకవి దానికన్న ఎక్కువగా ఉండే సంఖ్యలకు కూడ పేరులను పెట్టినాడు. 27- భూ, 28 - భువః, 29 - సువః, 30 - మహః.
*స్త్రీ తత్వం వనితా - స/స/భ/భ/న/లగ IIUII UUII UIIII IIU
17 అత్యష్టి 64924 రచయిత : మల్లాప్రగడ శ్రీదేవి రామకృష్ణ
పలు మాటల కష్టాలను - ఓర్పుకలిగె వనితా
మన భాషల భావాలను - తెల్సుకొనిన వనితా
మన అందరి ఔదార్యము - నే తెలుపును వనితా
మన సఖ్యత సాకారము - కోరుకొనుటె వనితా
మమకారము అందేట్లును - మాయని ప్రియ వనితా
సహకారము పొందేట్లును - సంబరమగు వనితా
ఉపకారము చేసేందుకు - నిత్యము కృషి వనితా
సుప్రభాతము పాడేందుకు - భావనముల వనితా
మనముందున బాధలను - తీరుటకును వనితా
తలవంచిన కష్టములు - మాయమగును వనితా
బ్రతుకంతయు సేవలను - అందుకొనుటె వనితా
సహధర్మము పంచుటయు - ప్రేమ పలుకు వనితా
--((*))--
*స్త్రీ తత్వం
వనమందున వాగ్దేవికి - వంతగ శుకవనితా
మనమందలి మాధుర్యపు - మాయని ప్రియ మమతా
స్వనమందున సంగీతపు - సంబరమగు కవితా
నిను దల్చుచు నేనుండెద - నిత్యము రస భరితా
పలు దివ్వెల వెల్గించుము - పంక్తులవఁగ నిశిలో
పలు మువ్వల మ్రోఁగించుము - పాడుచు నవ నృతిలో
పలు నవ్వుల నొల్కించుము - ప్రాణసఖుల స్మృతిలో
పలు రంగుల జిల్కించుము - భావనముల గతిలో
వనజాక్షిని వాగ్దేవిని - బద్యములకుఁ గొలుతున్
ప్రణవాత్ముని ప్రాణేశిని - ప్రాణ మిడఁగఁ దెలతున్
వనజాక్షుని ప్రాణేశ్వరి - భాగ్యము లియఁ బిలుతున్
మనమందున నా తల్లుల - మంగళ మియఁ దలఁతున్
--((*))--
* స్త్రీ - పురుష తత్త్వం
ఛందస్సు (కుసుమవిచిత్రా )
IIII UU - IIII UU .... (3) 1111UU11
మెరుపులు సాగే - ఉరుముల శబ్దం
తరువులు ఊగే - పవనము వీచే
అణుకువ లేకే - మనుగడ చేడే
చెమటలు పట్టేnule నలే
మనసులు ఊగే - వయసును కోరే
తమకము పొంగే - ఉరకలు తగ్గే
కమలము మగ్గే - కరములు ఊగే
చమటలు పట్టెనులే
కలయిక వల్లే - కలువకు అందం
మగసిరి మెచ్చే - మమతలు పంచే
మనుగడ భావం - మధురిమ హాసం
చెమటలు పట్టేనూలే
సమయము మించే - కరములు ఊపే
వయసును దాచే - వలపును పెంచే
నయనము తిప్పే - సొగసును చూపే
మనసును అర్పించెను
యువతకు నేర్పూ - వనితకు ఓర్పూ
వయసుకు మార్పూ - తరువుకు దోస్తూ
మనసుకు ప్రేమా - తనువుకు శీలం
మధురిమ భావాలను
మరిచెను ప్రేమా - అవధులు మారే
తలవని గుర్తే - పిలవని మాయా
కొడుకుల తీరే - కలియుగ సేవా
భయమును పెంచెను
--((*))--
*స్త్రీ -పురుష తత్త్వం
లలిత లేక అను - I III UUI
న-య-ల, యతి లేదు
7 ఉష్ణిక్ 80
లలితము నీ రూపు - లలితము నీ చూపు
లలితము భావాలు - లలితము రావాలు
సరళము ఏర్పాటు - సుఖములు సాపాటు
నయనపు భావాలు - వలపుల తాలింపు
లలితము నీ సృష్టి - లలితము వాగ్వృష్టి
లలితము నీ ప్రేమ - లలితతరశ్యామ
మిలితము నాదృష్టి - పరిమిత భావాలు
ఫలితము నాద్యాస - జయములు నాస్వాస
అనునయ మాలించి - నను పరిపాలించు
మనసును లాలించి - మనుగడ చూపించు
మనసును ఊరించు - మమతను పంపించు
వలపును అందించు - వయసును మధించు
మనసును పండించు - సుఖమును పంచాలి
భయమును తుంచాలి - అభయము ఇవ్వాలి
సమయము నీ దేను - అవసర మే నాది
కాలముతొ రాసిస్త - కల కలమే నీది
నయనము కవ్వింపు - సుమసుధ అవ్వాలి
పెదవుల భాష్యాలు - శ్రవణము శబ్దాలు
తపనపు స్వరం లొ - వికసిత సంతృప్తి
కలయిక ఏకంలో - సుమసుధ సమ్మేళ
--((*))--
UIIUI - UIII - (3) - UIIUI - UIIU
విను నీకు సందియము - మనమందు వద్దే
కనుముందు నుండునది - కనుపించుచున్నదియు -
ననిశమ్ము నిక్క మవ - దని చెప్పుచుంటిన్
నిను దప్ప నేనెవరిఁ - గనలేదు నా సకియ -
విను మొట్టు నీపయినఁ - గనకాంగి యుంతున్
మునువోలె నిర్వురము - మనుచుంద మిఁకమీఁద -
నని చెప్ప నా ప్రియుఁడు - విని యామె నవ్వెన్
--((*))--
కమనీయ కావ్య మొక - నయనముల కృతియు
మనసుతో కలియుటకు - కావలయు సతియు
కనుదోయి వ్రాయు నొక - కవనముల కృతియు
కనులతోఁ జదువుటకు - కావలయు మతియు
సుమరాగ సఖ్యతకు - పరువముల కలయు
అనురాగ మల్లికకు - కమలములు వలయు
హిమబిందు పుష్పముకు - దళములె కలసియు
పవళింపు రాగముకు - సుఖములను బడయు
కనులంత పెద్దవిగ - మరువము మెరిసియు
మనసంత మచ్చికగ - కలతొ మనవలయు
తనువంత సంబరము - సరిగమల తపనయు
కళలంత సమ్మతము - తరుణమున సుఖియు
ఆనంద సంద్రమున - నలలపైఁ దేల
నేనైతిఁ దూఁగఁగా - నిక్కముగ డోల
కానదే కన్నులకు - గమ్యమది యెందు
కాని నే సాఁగెదను - కదలుచును ముందు
(2) రమణ కవి పద్ధతి -
మోదమున నిట వచ్చి - ముద్దు లందిమ్మా
ఖేదమును బాపంగఁ - గృపతోడ రమ్మా
నాదరియు నీవుండ - నాకేల సొమ్ముల్
హ్లాదమున కొక కుండ - యందు క్షీరమ్ముల్
మానసము పిల్చె నిను - మన్ననల దేవా
యాననము సూపగను - నందములఁ దేవా
వీణియల నాదములఁ - బ్రేమ రవ మీవా
కానుకల నిచ్చెదను - కావ నను రావా
(ఇది వనమయూర వృత్తమే)
*స్త్రీ సౌందర్య పిపాసి (ఛందస్సు )
నీ వలపు తలపును - నేను గన లేదే
నీ మనసు తపనను - వేగ విన లేదే
నీ నగవు చిత్రమును - ఏల తల చేదే
కానుకగా నా కిదియు చాలు
కాలమును మరువకు - ఆసమయ మందే
దీపమును వదలకు - ఆ నళిని యందే
పాపమును తలవకు - ఆతలపు లందే
కానుకగా నా కిదియు చాలు
చేరువుగ తలపడి - మేలి వల వద్దే
మాటలను వదలియుఁ - మౌన మన వద్దే
వేషమును మరిచియు - మాన మన వద్దే
కానుకగా నా కిదియు చాలు
చేరి వలువల మడి - మాయ లన వద్దే
ఏది ఇది అది అని - మాట లన వద్దే
కాల అను మతి ఇది - పాప మన వద్దే
కానుకగా నా కిదియు చాలు
నీ నగవు చిత్రమును - నేను గన నీ నా
మానసము చిత్రమగు - మాయఁ బడెఁగాదా
వేణువును ధేనువయి - వేగ వినలేనా
కానుకగ నాకిదియు చాలు
ఈరాత్రి భవ్యమై - యీరాత్రి దివ్యమై
యీరాత్రి నవ్యమై - యింపు నలరె
శరదిందు కాంతిలోఁ - జెల్వ మీ జగతి
సరసమ్ము లాడంగ రా
మిత్రుని మార్గమున - మేఘమా కంటివే
చైత్రపు రాత్రిలోఁ - జల్లని గాలిలో
నాత్రము హెచ్చయ్యె - నాతనిన్ గానఁగా
నేత్రముల నిర్ఝరిణులే
వరదా కరుణించి - వాంఛలఁ దీర్చు
తెరువున్ దయయుంచి - తెల్పుము నాకు
నెఱగా మనికిలో - నింపుము కాంతి
ధరపై నీవె నాతోడు
అమలా అతులా - అచలా వరదా
కమలా దయితా - కవితా సరితా
విమలా నిను నే - విరులన్ గొలుతున్
నమన మ్మిదిగో హరి
ఓర్పు ఓపిక ఉన్నంతవరకు
వద్దన్నా మనపని మనం చేయాలి
కాల వశులు సర్వులు! నిల
కాలమె పక్వంబు సేయు కాగలపనులన్
కాలము దగ్గరె ఋక్కని
కాలంబము ధర్మపరుల కరుదనిపింపన్
--((*))--
ఇంత అనకురా - ప్రాణ మున కురా
చింత వలదురా - భావి వెలు గురా
చెంత నిలువరా - చేరు ఘడియరా
కాంత నిధి కదురా
స్వాస మనదిరా - ద్యాస మనదిరా
ప్రేమ మనసురా - తీపి పలుకురా
స్వేత తలపురా - పేరు కలుపురా
కాంత నిధి కదురా
చింత వలదురా - శ్రీలు గలుఁగురా
వంత తొలఁగురా - భావి వెలుఁగురా
చెంత నిలువరా - చేరు ఘడియరా
కంతు జనకుఁడా రా
మలుపులో తీపిగా - ఆకలి తీర్చు
కరువులో ఆశగా - మాయని మార్చు
మనసులో నీవెగా - మాయని సొమ్ము
దినములో రాత్రిలోఁ - దీపి నాకిమ్ము
వనములోఁ బూలలా - వాంఛలే పూచె
అనఘ రా నన్ను జూడన్
రజనిలోఁ జంద్రుండు - రమ్యమై వెల్గె
కుజనుఁడా చూపవే - కూర్మిని నాకు
విజనమౌ వనములోఁ - బ్రేమ లేదయ్యె
నిజముగా బ్రదుకేలనో
(పై రెండు పద్యములలో మొదటి మూడు పాదాలు ద్విపద పాదములే)
రారా త్వరగా - రసమయము యీరాత్రి
మారా కుమారా - మధురతర మీధాత్రి
నారీమణియో - నవరసాల పుట్టిల్లు
కోరెన్ జేరర
అమ్మ అటు చూడు - మందముగఁ జంద్రుఁడే
అమ్మ యతి త్వరగ - యా చంద్రు నాకిమ్ము
చిమ్ము నెలవెలుఁగుఁ - జేతిలోఁ బట్టుతా
నమ్మ పరుగెత్తుతా
****
*స్త్రీ పురుష తత్త్వం
హృల్లయ - స/జ/న/జ/భ/న/ర/న/స/య - రెండేసి గణములకు ప్రాసయతి
IIUI UIII - IIUI UIII - IIUI UIII - IIUI UU
30 మహః 334228460
కనుపాప కాలమున - కమనీయ భావమును
కనువిందు చేయుటయు - కలలేలు ఆశా
నవనీత గలబిబం - నవనాడులే వదలి
నయనాంధ కారముకు - వెలుగేను పంచే
సమపాలు పంచుటయు - సమభావ పెంచుటయు
సఖిలాలి సామ్యమున - శుభరాత్రి సంతే
లయకార లోలకము - లుకలేలు లాస్యమును
లతలాలి కోపమును - మదిలేలు వింతే
చిరునవ్వు వెన్నెలలు - చిరుజీవి పోకడకు
సనజాజి పువ్వులయు - అణువూను మార్చే
కలలేలు భర్తకును - కనువిందు చేయుటకు
నవమల్లె నాట్యముతొ - సుఖశాంతి పంచే
హృల్లయ -
నేను కల్పించిన ఈ హృల్లయ కూడ లయగ్రాహి వర్గమునకు చెందినదే. ఇందులోని పంచమాత్రా గణములు వరుసగా సల/భల/సల/భల/సల/భల/సల/గగ. ఒక గణము లఘువుతో ఆరంభమయితే, తఱువాతిది గురువుతో ఆరంభమవుతుంది ఇందులో, అందువలన గతిలో ఒక వైవిధ్యము కలుగుతుంది. లయ వృత్తములకన్నియు ప్రాసయతులే, కావున దీనికి కూడ ప్రాసయతియే. క్రింద నా ఉదాహరణములు -
*స్త్రీ పురుష తత్త్వం
హృల్లయ - స/జ/న/జ/భ/న/ర/న/స/య - రెండేసి గణములకు ప్రాసయతి
IIUI UIII - IIUI UIII - IIUI UIII - IIUI UU
30 మహః 334228460
విరిదండ దాల్చుకొని - చరణాల నందియల -
సరసాల నందముగ - దరిరమ్ము దేవీ
వరవీణ మీటుచును - స్వరమాల నల్లుచును -
హరుసమ్ము జల్లుచును - వరమిమ్ము దేవీ
సిరివాణి హృల్లయల - సిరులెల్లఁ జిందిడుచు -
మురిపాల ముందిడుచు - మురిపించ రావా
తరుణేందు బింబ నవ - కిరణాల సోయగపు -
చిఱునవ్వు వెన్నెలల - కురిపించ రావా
వలపొక్క యాటయగు - వలపొక్క పాటయగు -
వలపొక్క బాటయగు - నిల జీవమందున్
వలపొక్క భావమగు - వలపొక్క రావమగు -
వలపొక్క నావయగు - నిల జీవమందున్
వలపొక్క యాసయగు - వలపొక్క లాసమగు -
వలపొక్క రాసమగు - నిల జీవమందున్
వలపొక్క పుష్పమగు - వలపొక్క ఖష్పమగు -
వలపొక్క బాష్పమగు - నిల జీవమందున్
(ఖష్పము=కోపము)
అనుమాన మయ్యదియు - పెనుభూతమౌను గద -
విను నీకు సందియము - మనమందు వద్దే
కనుముందు నుండునది - కనుపించుచున్నదియు -
ననిశమ్ము నిక్క మవ - దని చెప్పుచుంటిన్
నిను దప్ప నేనెవరిఁ - గనలేదు నా సకియ -
విను మొట్టు నీపయినఁ - గనకాంగి యుంతున్
మునువోలె నిర్వురము - మనుచుంద మిఁకమీఁద -
నని చెప్ప నా ప్రియుఁడు - విని యామె నవ్వెన్
సూచన - సామాన్యముగా పుస్తకాలలో ఛందస్సులు 26 సంఖ్యవఱకే. రమణకవి దానికన్న ఎక్కువగా ఉండే సంఖ్యలకు కూడ పేరులను పెట్టినాడు. 27- భూ, 28 - భువః, 29 - సువః, 30 - మహః.
*స్త్రీ తత్వం వనితా - స/స/భ/భ/న/లగ IIUII UUII UIIII IIU
17 అత్యష్టి 64924 రచయిత : మల్లాప్రగడ శ్రీదేవి రామకృష్ణ
పలు మాటల కష్టాలను - ఓర్పుకలిగె వనితా
మన భాషల భావాలను - తెల్సుకొనిన వనితా
మన అందరి ఔదార్యము - నే తెలుపును వనితా
మన సఖ్యత సాకారము - కోరుకొనుటె వనితా
మమకారము అందేట్లును - మాయని ప్రియ వనితా
సహకారము పొందేట్లును - సంబరమగు వనితా
ఉపకారము చేసేందుకు - నిత్యము కృషి వనితా
సుప్రభాతము పాడేందుకు - భావనముల వనితా
మనముందున బాధలను - తీరుటకును వనితా
తలవంచిన కష్టములు - మాయమగును వనితా
బ్రతుకంతయు సేవలను - అందుకొనుటె వనితా
సహధర్మము పంచుటయు - ప్రేమ పలుకు వనితా
--((*))--
*స్త్రీ తత్వం
వనమందున వాగ్దేవికి - వంతగ శుకవనితా
మనమందలి మాధుర్యపు - మాయని ప్రియ మమతా
స్వనమందున సంగీతపు - సంబరమగు కవితా
నిను దల్చుచు నేనుండెద - నిత్యము రస భరితా
పలు దివ్వెల వెల్గించుము - పంక్తులవఁగ నిశిలో
పలు మువ్వల మ్రోఁగించుము - పాడుచు నవ నృతిలో
పలు నవ్వుల నొల్కించుము - ప్రాణసఖుల స్మృతిలో
పలు రంగుల జిల్కించుము - భావనముల గతిలో
వనజాక్షిని వాగ్దేవిని - బద్యములకుఁ గొలుతున్
ప్రణవాత్ముని ప్రాణేశిని - ప్రాణ మిడఁగఁ దెలతున్
వనజాక్షుని ప్రాణేశ్వరి - భాగ్యము లియఁ బిలుతున్
మనమందున నా తల్లుల - మంగళ మియఁ దలఁతున్
--((*))--
* స్త్రీ - పురుష తత్త్వం
ఛందస్సు (కుసుమవిచిత్రా )
IIII UU - IIII UU .... (3) 1111UU11
మెరుపులు సాగే - ఉరుముల శబ్దం
తరువులు ఊగే - పవనము వీచే
అణుకువ లేకే - మనుగడ చేడే
చెమటలు పట్టేnule నలే
మనసులు ఊగే - వయసును కోరే
తమకము పొంగే - ఉరకలు తగ్గే
కమలము మగ్గే - కరములు ఊగే
చమటలు పట్టెనులే
కలయిక వల్లే - కలువకు అందం
మగసిరి మెచ్చే - మమతలు పంచే
మనుగడ భావం - మధురిమ హాసం
చెమటలు పట్టేనూలే
సమయము మించే - కరములు ఊపే
వయసును దాచే - వలపును పెంచే
నయనము తిప్పే - సొగసును చూపే
మనసును అర్పించెను
యువతకు నేర్పూ - వనితకు ఓర్పూ
వయసుకు మార్పూ - తరువుకు దోస్తూ
మనసుకు ప్రేమా - తనువుకు శీలం
మధురిమ భావాలను
మరిచెను ప్రేమా - అవధులు మారే
తలవని గుర్తే - పిలవని మాయా
కొడుకుల తీరే - కలియుగ సేవా
భయమును పెంచెను
--((*))--
*స్త్రీ -పురుష తత్త్వం
లలిత లేక అను - I III UUI
న-య-ల, యతి లేదు
7 ఉష్ణిక్ 80
లలితము నీ రూపు - లలితము నీ చూపు
లలితము భావాలు - లలితము రావాలు
సరళము ఏర్పాటు - సుఖములు సాపాటు
నయనపు భావాలు - వలపుల తాలింపు
లలితము నీ సృష్టి - లలితము వాగ్వృష్టి
లలితము నీ ప్రేమ - లలితతరశ్యామ
మిలితము నాదృష్టి - పరిమిత భావాలు
ఫలితము నాద్యాస - జయములు నాస్వాస
అనునయ మాలించి - నను పరిపాలించు
మనసును లాలించి - మనుగడ చూపించు
మనసును ఊరించు - మమతను పంపించు
వలపును అందించు - వయసును మధించు
మనసును పండించు - సుఖమును పంచాలి
భయమును తుంచాలి - అభయము ఇవ్వాలి
సమయము నీ దేను - అవసర మే నాది
కాలముతొ రాసిస్త - కల కలమే నీది
నయనము కవ్వింపు - సుమసుధ అవ్వాలి
పెదవుల భాష్యాలు - శ్రవణము శబ్దాలు
తపనపు స్వరం లొ - వికసిత సంతృప్తి
కలయిక ఏకంలో - సుమసుధ సమ్మేళ
--((*))--
UIIUI - UIII - (3) - UIIUI - UIIU
నామదిలో నవాభ్యుదయ - భావములే సమాదరణే
సేవ
No comments:
Post a Comment