ప్రాంజలి ప్రభ అంతర్జాల పత్రిక .. 04-05-2021
మల్లాప్రగడ శ్రీదేవి రామక్రృష్ణ
 "సీ.
----
ఎవ్వానిపదములే యీప్సితగమ్యాల
     ఫలవంతరూపమై పాదుకొనునొ
యెవ్వాని ఢక్కంపుసవ్వళ్ళు నిచ్చెనో
    ' అఇఉణా ' దులసూత్రహారములను
యెవ్వాని యనుకంప యేడుగడయెయంద్రు
     కైవల్య సంధాతృ కామ్యమౌను
యెవ్వాని మౌనమే యేర్పడు వ్యాఖ్యాన
    భావమనితలంత్రు భావవిదులు
గీ.
--
అట్టి పరమకృపాళుని హారసర్ప
ధరుని యాచింతు జ్ఞానాత్తధనముకొఱకు
 ' శంకరాయచ కాలాయ శంభవే చ '
యంచునభిషేకమొనరింతు హరునకెపుడు !!! "
------------
----
"సీ.
----
శ్రీరామ పాదాలు సేవించు పావని
    నిరతమురక్షణ భారమొందు
సాధ్వి జానకిఁదాను శక్తియనితలఁచి
     మాతృరూపిణియని మాన్యతనిడె
సౌమిత్రిభరతులు సహజన్ములనుకొనె
     లోకహితమ్మునే రహిగనెంచి
దుష్టదనుజులనుదునుమాడెవీరుఁడై
       సీతనుపతిచెంతఁ జేర్చెనంత
గీ.
---
దుష్టకంటకజాడ్యాలకష్టహారి
శ్రీరఘుకులుని హృదయాన జేర్చెతాను
అంజనీసుతుమారుతికంజలింతు !
ఎందరోభక్తులఁదలఁతు డెందమందు !!! "
-----------
----
" పద్మవృత్తము..( న భ జ జ జ గ--16/11 )..
----
పరమతత్వమతిదాత ! కృపాళు ! నమోऽస్తుతే ,
చరణయుగ్మమె శరణ్యము కుజాడ్యకుఠారమై
మరణభీతిభవహారియె మాదృశదీనుకున్..
వరమగున్ గద ' మహేశ ' భవానితపోజ్ఞుఁడా !!! "
----
వినయ తత్వము వినమ్రత వేగ సమానమే
మనసు మర్మము సమగ్రత మోహ విమానమే
మనుగడత్వము మనోమయ మాయ ముముక్షమే
 తనువు సమగ్ర విచారణ తేజ సహాయమే
-----
సీసపద్యము
 యెవ్వాని పల్కులే ఎంత మార్పు లగును
         యెవ్వాని చూపులే ఏమి చేయు
యెవ్వాని హృదయము యీప్సితమగునులే
         యెవ్వాని మౌనమే ఎంత మార్పు
యెవ్వాని కళలన్ని యెదురు చూడవలెను
          ప్రేమను పొందియు పంచె కళలు
యెవ్వాని సేవల యెదయు మంచియగును
         సర్వము పంచేటి శ్రేష్టి యగును
అట్టి మహిమాన్వితమైన మనిషి నుండి
జ్ణానపు కళలు సాహిత్య జ్ణానమవ్వు
పుడమి వెలుగులు విరజిమ్ము మహిమతోను
యెవ్వని పలుకు వినయము డెందమందు
--(())--
మనం చిన్నప్పుడు నేర్చుకున్న అ ఆ లు ఒకసారి గుర్తుచేసుకుందాం.
కరోనా గూర్చి వర్ణమాల తో
అ క్కడెక్కడో పుట్టింది
ఆ పదలో పడేసింది
ఇ టలీకి వెళ్ళింది
ఈ జిప్టుకు పాకింది
ఉ ధృతంగా పెరిగింది
ఊ చకోత కోస్తోంది
ఋ క్కులకే లొంగనంది
ఎ ప్పుడు వస్తానో చెప్పనంది
ఏ డిపించుకుతింటోంది
ఐ శ్వర్యానికి లొంగనంది
ఒ క్కోదేశానికి అంటుతోంది
ఓ డలు విమానాలను ఆపేయించింది
ఔ షధాలే లేవంది
అం దరికీ వ్యాపిస్తోంది
అః కఃనః అన్నట్లుంది (అర్థం కానట్టు ఉంది)
క రోనా తన పేరందిి
ఖ నిత్రం లా దిగుతోంది (ఖనిత్రం అంటే గునపం' పలుగు)
గ రిష్ఠంగా పెరుగుతోంది
ఘ నుడుసామాన్యుడని చూడనంది
ఙ వలే తెలియనంది
చ టుక్కునఅంటుకుంటుంది
ఛ రఖాలా తిరుగుతోంది
జ బ్బుల్లో పెద్దదయింది
ఝం డా ఎగరేస్తోంది
ఞ! ఆ! యా! అని వెక్కిరిస్తోంది
ట క్కుడెక్కులు చూపిస్తోంది
ఠ క్కున అంటుకుంటుంది
డ బ్బులకు లొంగనంది
ఢ మరుకం మోగిస్తోంది
ణ లా బుద్ది వంకరది
త నకు ఎదురు లేదంటోంది
ద య్యంలా పీడిస్తోంది
ధ ర్మం న్యాయం తనకు లేవంది
న లుగురు కలిస్తే ఓర్వలేక పోతోంది
ప రుగులు పెట్టిస్తోంది
ఫ లితం లేదంటోంది
బ డులు గుడులు మూయించింది
భ యాన్ని ఇంకా పెంచుతోంది
మ రణమృదంగం మోగిస్తోంది
య ముని దగ్గరకు పంపిస్తోంది
ర క్కసి లా తినేస్తోంది
ల క్షలమందిని కబలిస్తోంది
వ రదలా ముంచేస్తోంది
శ నిలా దాపురించింది
ష ట్కాలాల్లో కూడా తానుంటానంది
స బ్బునురగంటే భయమంటుంది
హ రించుటే తన గుణమంది
ళ ఇలా అంటూ అంటుకుంటోంది('ళ' ను అల అని చదువుతుంటారు)
క్ష మించడం తన డిక్షనరీ లో లేదంది
ఱంపము లా కోసేస్తోంది.  
--(())--
మధుకరికా - విలోమము -
==
వృత్తము ర-జ లేక భ-య గణములతో ఆరంభము కాకున్నప్పుడు ఆ వృత్తమునకు, దాని విలోమమునకు ఎదురు నడక ఉండదు. క్రింద ఒక ఉదాహరణము -
==
మధుకరికా (భుజగశిశుసృతా, భృతా) - న/న/మ IIII IIU UU
9 బృహతి 64
==
కనగ కలలు  రావమ్మా
వినయ తలపు చూపమ్మా
మనసు గెలుపు నీదమ్మా
తనువు తపన ఒద్దమ్మా
అలక మరచి రావమ్మా
వలపు వదలి రాకమ్మా
తలపు మదిలొ చూపమ్మా
తలుపు మరచి రాకమ్మా
భయము వలదు నీకమ్మా
నయము అవును నీకమ్మా
జయము జరుగు నీకమ్మా
ప్రియము అగును నీకమ్మా
తరుణము ఇక నీకమ్మా
మరణము ఇక రాదమ్మా
కరుణయు ఇక ఉంచమ్మా
చరితము ఇక నీదమ్మా
మనసున గల భావమ్మే
నిను బిలిచిన రావమ్మే
ప్రణవపు నుడి వేదమ్మే
ప్రణయపు సడి మోదమ్మే
==
శృతిసుమధురి కా రావా
మతి మధురిమ గా రావా
గతి గమనముగా రావా
ధృతి దమనకగా రావా  
మురిపము మధుగా రావా
చరితపు కధగా రావా
అరమరికలుగా రావా
చరఖగ తీరుగా రావా  
స్వరములు ఇక పాడమ్మా
కరములు ఇక చూపమ్మా
గరముగ ఇక వద్దమ్మా
జ్వరముయు ఇక రాదమ్మా
మధు యను నిధి శాంతమ్మే
 విధి యను తిధి కాంతమ్మే
తిధి యను మది కోరమ్మా
మది యను తలపొద్దమ్మా
మృదు మధుకరికా రావా
మధువును సుధగా నీవా
వ్యధలకు నిఁక యంతమ్మే
సుధ యను నిధి స్వంతమ్మే
==
భుజగశిశుభృతా దేవీ
రుజలను ద్వరగా బాపన్
బ్రజలకు సుగమందీయన్
నిజముగ దయతో రావా
==
--(())--
సందర్భోచిత పద్యాలు
తనువు తాపత్రయము అడ్డు తపము లేక  
అన్న మాటకు లోనయి  ఆర్త్రి చూపి
తన్నుగొనకయు మదిలోన తాపమోద్దు
తనది గాదనుకొని బెట్టు దానమవ్వు
అభయ మొచ్చినా ఆత్రుత అసలు వద్దు
ప్రభల మళ్లెను ఉత్త్సవ పేరు పెరుగు  
లాభ మనుటయు ఆశలు లోభి యగును
లోభ గుణమును వదిలిన లలిత మొవ్వు
భార్య కోరిక తీర్చుట  కారణములు
భర్త కోరిక మార్చుట కారణములు
భూరి విద్యయు శాంతికి కారణములు
భాగ్య మొచ్చుట ప్రేమయే కారణములు
మనకు మనదేశ రక్షణే మార్గ మొవ్వు  
తనివి తీరుగా తెలివితో తాపముంచు  
వినయ భావము చూపుట విద్య అవ్వు  
మనసు తాపము నింద్రియ నిగ్రహంబు
మధ్యాక్కరలు .. మాతృశ్రీ లీల  
*
గణములు- ఇం.ఇం.సూ -ఇం.ఇం.సూ
యతి నాల్గవగణాది యక్షరము
సమరమ్ము జీవితం లోన సౌఖ్యమ్ము చూపేను తల్లి   
వినయమ్ము ప్రేమల లోన విధిరాతను మార్చు తల్లి
తరుణమ్ము కాలము లోన  తాపత్రయము చూపు తల్లి
పరిణమ్ము ఆశల లోన పాలుపంచుకొనేది తల్లి
సత్యము తెల్పుట లోన సామర్ఢ్యమును చూపు తల్లి
నిత్యమూ ప్రార్ధన తోను నిర్ణయం తెలిపేటి తల్లి
ముత్యము మల్లెను వెల్గు మమతల మాణిక్య మల్లి  
పత్యము చేసియు మూల్గి పనులన్ని చేసేటి తల్లి
ప్రార్ధిత ఆశలు లోన  ప్రేమ మనసుతోనె లీల
కామిత కల్పన లోన కామజనకుని లొ లీల  
సేవిత ప్రార్ధన లోన శుద్ధగా వెలిగేటి లీల  
సాద్వితి సహనమ్ము లోన  సంబ్రమాత్యర్యపు లీల
   --(())--
సోయగములు
చక్కదనంబులు యువతిలో
చుక్కగాను మెఱుపు
మక్కువ చూపిన ప్రేమలో
చక్కనమ్మ చూపు
ప్రక్కన ఆకర్షణల వల్ల     
పక్క పక్క చేరు
సుందర సుమధుర ప్రేమయే  
వ్యక్తము చేసిన మనసుకు  
ఒక్క మాట చాలు
వాక్యము లెన్నియు వ్రాసిన
వాక్కు వందనమ్ము
సౌఖ్యము లన్నియు పొందిన
చెక్కు చెదర రూపు
సఖ్యత సౌఖ్య సోయగములు  
చుక్కల మధ్యన చంద్రుడు
చెక్కు చేదర కుండు
అక్కున నుంచెడి తల్లియే
ఆక లంత తీర్చు  
వేకువ బతుకులో మార్పులు
మాకునూతనమ్ము
సకలశోభల సోయగములేలు
--(())--
సీస పద్యము ...  
అమ్మ అనిపిలుపులొ  ఆత్మీయ తయెవుంది  
అనురాగములతోను అమ్మ భాష  
నాన్న అనుటలో ఆరాధ్య ము పెరుగు  
అనురాగ ఆకర్ష మాతృ భాష
తల్లితండ్రుల కళ తేటతెల్లమగను   
భవితవ్యమునుతెల్పు భవ్య భాష     
గురువు నేర్పిన విద్య  గమ్యము తెలిపేను    
పంచునదియు నిత్య పుడమి భాష
తేటగీతి
అంధులుసహితము చూడు ఆంధ్ర భాష   
ఆంద్ర మన్నది మేధస్సు పెంచు భాష
తెలుగు నుడికారము మమత తలపు భష
అందరికి అనుకూలమే అద్భుతమ్ము     
--(())--

మహిత గుణ సంపద

శరీరానికి గుణాలకు ఎంతో అంతరం ఉంది. శరీరం క్షణ భంగురం. గుణాలు ఆకల్పాంతం నిలిచే ఉంటాయి- హితోపదేశంలోని ఒక శ్లోక భావం ఇది గుణాల వల్ల కలిగే కీర్తి చరిత్రలు నాశనం లేనివని అర్ధం సద్గుణ సంపత్తి గలవారి జీవితాలు ఎల్లప్పుడూ సమాజానికి అనుసరణీయమే. మహానుభావుల మంచి గుణాలను, మహిత చైతన్యాన్ని శక్తి మేరకు అనుసరించి ఆ స్ఫూర్తితో జీవించడం ఆవశ్యకమైన లక్షణం. అటువంటి ఆదర్శ జీవన విధానం వల్ల జాతి, దేశం, సంప్రదాయం, సంస్కృతి, జీవనవికాసం సురక్షితమవుతూ ఉంటాయి.

మహాకవులు మహాపురుషుల జీవితాలను ఉజ్వలంగా చిత్రించి భావితరాలకు వెలుగుబాటలు పరిచారు. సంస్కృత సారస్వత ప్రపంచంలో కవికుల గురువు కాళిదాసు. ఆయన కావ్యాల్లో రఘువంశం ప్రసిద్ధమైంది. ధర్మరక్షకులైన రఘువంశ ప్రభువుల చరిత్రల్ని ఉదాత్తంగా చిత్రించి ఆ ఆదర్శ జీవన క్రమాన్ని కాళిదాసు పాఠకులకు బోధించాడు. రఘువంశ రాజుల్లో దిలీపుడి సేవాపరాయణతను, రఘు మహారాజు దాననిరతిని, అజుడి కోమల స్వభావాన్ని, శ్రీరాముడి ఆదర్శ జీవితాన్ని సర్వోత్తమంగా చిత్రించాడు. కావ్యారంభంలో కాళిదాసు రఘువంశీకుల ఉదాత్త గుణాలను పేర్కొని, అవి తనను వారి చరిత్ర రాయడానికి ప్రేరేపించాయని తెలిపాడు. దానం చేయడం కోసం ధనం సంపాదించడం, సత్యం కోసం మితంగా మాట్లాడటం, కీర్తి కోసం శత్రువులను జయించడం పితృరుణ విముక్తికి సాధనమైన సంతానం కోసం వివాహం చేసుకోవడం ఆనే గుణాలు కలిగినవారిగా సూర్యవంశ ప్రభువుల్ని వర్ణిస్తాడు. కాళిదాసు. ఈ లక్షణాలు ఏ కాలంలోనైనా మానవ సమాజానికి

వర్తిస్తాయి మనిషి ధనం సంపాదించాలి కాని అత్యాశతో కాదు కూడబెట్టాలన్న తపనతో కాదు. మన ఆర్డన, వ్యయం రెండూ దర్మబద్ధంగా ఉండాలి. అవసరంలో ఉన్నవారిని ఆదుకోవాలనే ఆలోచన ధనం సంపాదించేవారిలో కలగాలి. తమ రాజ్యంలోని పేదలకు కూడు, గుడ్డ, గూడు కల్పించవలసిన బాధ్యత పాలకులపై ఉంది. నేటి అంతర్యామి పాలకులే కాదు, సంపన్నులందరూ ధనం ప్రయోజనం త్యాగమని గుర్తుంచుకోవాలి. ఎంత మితంగా మాట్లాడితే అంత మేలు. సాధారణంగా తక్కువగా మాట్లాడినప్పుడు సత్యమే పలకగలం. మితవాక్యం హితవాక్యం కావాలి. వాచాలత్వం అసత్యాలకు, అనౌచిత్యాలకు నెలవు కావచ్చు.

పూర్వం రాజులు కీర్తికాంక్షతో శత్రువుల్ని జయించేవారు. ఆధునిక ప్రపంచంలోనూ స్పర్థలంటాయి. ఆరోగ్యకరమైన పోటీవల విద్యలు వర్ధిల్లుతాయి. జిజ్ఞాసతో పాండిత్యాన్ని, నైపుణ్యాన్ని పెంపొందించుకొని తనను మించినవారిని గెలవాలనే పట్టుదల వాంఛనీయమే. ఇది కుటిల ప్రయత్నాల వల్ల కాక సక్రమ పద్ధతిలో జరగాలి. కామం ఒక పురుషార్ధం. అది అతి శక్తిమంతమైంది. కామ తృప్తికి వివాహమే ఉత్తమ మార్గం. శారీరక సుఖం కాక సంతానోత్పత్తిని వివాహ పరమార్ధంగా ధర్మశాస్త్రాలు చెబుతున్నాయి. భారతీయ జీవన వ్యవస్థలో గృహస్థాశ్రమం చాలా శ్రేష్టమైనది. తన పూర్వీకుల పరంపరను తన ద్వారా మరో తరానికి అందించడం ప్రకృతి ధర్మం. తన వారసత్వంగా ఇంకొక తరాన్ని సృష్టించడం వల్ల పితృ రుణం నుంచి విముక్తులవుతారని రుషుల సందేశం

త్యాగం, సత్యభాషణం, కీర్తి, కాంక్ష, సంతాన సృష్టి అనే ఈ నాలుగు భావనలూ చాలా ఉత్కృష్టమైనవి. మహా కవులు ఎవరికి ఆపాదించి చెప్పినా ఆ గుణాలు లక్షణాలు మొత్తం మానవ జాతికి అనుసరణీయమని వారి దృష్టి క్రాంతదర్చులైన కవుల వాక్కులు సర్వ కాలాలకు, సకల జనులకు శిరోధార్యం. ప్రాచీన వాంగ్మయం అందించే అమృత సందేశం విస్మరించరానిది

"మత్తేభము --

----
ఘనవాతాపినియాదిపూజితుని వక్రంబౌప్రహస్తున్ మదిన్
ఘనహేరంబుని విష్ణువున్ సుముఖు విఘ్నాధ్యక్షునున్ గొల్చెదన్
ఘనరాట్ఫాలవిభూషితున్ కపిలు లగ్నంబౌమనంబందునన్
ఘనదూర్వారసుమాలపత్రముల సౌగంధ్యప్రమోదిన్ సదా !!! "
--